معرفی دانشگاه خوارزمی تهران : دانشگاه خوارزمی (تربیت معلم سابق)، یکی از دانشگاه‌های دولتی و وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران است که به‌نام محمد بن موسی خوارزمی دانشمند ایرانی قرن سوم هجری، نامگذاری شده‌است و در تهران و کرج قرار دارد. سابقهٔ تأسیس این دانشگاه به‌سال ١٢٩٧ خورشیدی بازمی‌گردد و به عنوان نخستین موسسه آموزش عالی در ایران شناخته میشود. این دانشگاه چند بار تغییر نام داده و پردیسی در کرج به آن افزوده شده‌است.

در حال حاضر دانشگاه خوارزمی در رشته‌های مختلف علوم پایه، انسانی، تربیتی و مهندسی در مقاطع مختلف از کارشناسی تا دکتری دانشجو می‌پذیرد. نام این دانشگاه در سال ۱۳۱۲ از دارالمعلمین عالی به دانشسرای عالی و در سال ۱۳۵۳ به دانشگاه تربیت معلم تغییر کرد. تغییر نام این دانشگاه به دانشگاه خوارزمی در سال های ۸۱ و ۸۲ در شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم به‌ تصویب رسید اما به دلیل عدم تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، این تغییر نام تا اواخر سال ۹۰ اجرایی نشد.

رتبه بندی تایمز

در سال 2020 و 2019 دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه خوارزمی در رتبه ۶۰۱-۸۰۰ جای گرفت. در بخش درآمد از صنعت در بین دانشگاه های ایران، رتبه ۱۰ را کسب کرد.

تاریخچه

لوح نصب شده بر سردر دانشگاه در تهران که در آن مختصری از تاریخچهٔ دانشگاه آمده‌ است. دانشگاه تربیت معلم (دانشسرای عالی) از بناهای ساخته شده در دوره پهلوی اول با مساحت ۲۵۷۰۰ متر می‌باشد. بانی این بنا دکتر عیسی صدیق است که پس از قبول سمت در دارالمعلمین عالی از وزارت معارف تصمیم به ایجاد مکانی با امکانات بیشتر برای آموزش آموزگاران گرفتند. معمار بنام مهندس مارکوف روسی است. از تزیینات به کار رفته در برنامه می‌توان به گچ بری، کاشی کاری، کتیبه نویسی و … اشاره کرد. این بنای تاریخی در مورخ اول مهر ۱۳۸۲ به شماره ۱۰۴۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

از نظر اداری، تاریخچه دانشگاه را می‌توان به اختصار در قالب مراحل زیر بیان کرد.

• تأسیس «دارالمعلمین مرکزی» در سال ١٢٩٧ هجری شمسی به‌منظور تربیت معلم برای مدارس ابتدایی در زمان وزارت میرزا احمد خان بدر (نصیرالدوله). محل آن در ساختمان وزارت فرهنگ واقع در تخت زمرد و ریاست آن به مدت ده سال به عهده میرزا ابوالحسن خان فروغی بود و نظارت (نظامت) آن را اسماعیل مرآت که بعدها به مقام وزارت رسید به‌عهده داشت. این مرکز در ابتدا دارای دو کلاس بود، یکی برای تربیت معلمان مدارس ابتدایی و یکی برای تربیت دبیر دبیرستان‌ها. استادان مهم آن عبارت بودند از: عباس اقبال آشتیانی، غلامحسین رهنما، فاضل تونی، عبدالعظیم قریب، علی‌اکبر سیاسی، حبیب‌الله ذوالفنون، عیسی صدیق، بدیع‌الزمان فروزانفر، مصورالسلطان نقاش، دکتر رضازاده شفق و دکتر محمد خوانساری. این مرکز یک دبستان ضمیمه داشت که در آنجا معلمان آینده، کسب تجربه می کردند. از جمله اولین محصلان دارالمعلمین می‌توان به سید فخرالدین شادمان، دکتر خانبابا خان صدری، محمود نجم‌آبادی، حسینعلی بهرامی، سید اسدالله سپهر بهبهانی، مهندس محمود خلیلی، مهدی‌خان امید، نصرت‌الله باستان و برادران عنایت (حمید، محمود، علی و جلال) اشاره کرد.
• تبدیل دارالمعلمین مرکزی به «دارالمعلمین عالی» در مهر ماه ۱۳۰۷ هجری خورشیدی به همراه تغییر اهداف و اساسنامه در نتیجه افزایش نیاز به معلمان مقاطع مختلف. این تغییر در زمان وزیر معارف وقت میرزا یحیی قراگوزلو (اعتماد الدوله) صورت گرفت.
• تصویب قانونی در خصوص اصلاح اساسنامه و کمک به دارالمعلمین عالی و استخدام فارغ التحصیلان آن توسط مجلس شورای ملی در ۲۱ آذر ماه ۱۳۰۸، و در نتیجه، تقسیم دارالمعلمین عالی به دو قسمت علمی (رشته‌های طبیعی، ریاضی، فیزیک و شیمی) و ادبی (رشته‌های فلسفه و ادبیات فارسی، تاریخ و جغرافیا) تقسیم شد.
• استخدام چند معلم فرانسوی توسط دارالمعلمین و انتقال آن به خیابان شاهپور (وحدت اسلامی) در نتیجه افزایش دانشجو و کمبود فضا.
• انتصاب دکتر عیسی صدیق از طریق وزارت معارف به ریاست دارالمعلمین در فروردین ۱۳۱۱ و انتقال آن به ساختمان نگارستان در تیر ماه همان سال.
• تغییر نام از دارالمعلمین عالی به «دانشسرای عالی» در سال ۱۳۱۲ خورشیدی.
• افزایش رشته‌های تحصیلی با استخدام استادان ایرانی دانش‌آموخته خارج. به کلیه دانشجویان شغل دبیری آموزش داده می‌شد و آزمایشگاه‌های فیزیک، شیمی، طبیعی، روانشناسی و علوم تربیتی تأسیس گردیدند.
• پس از تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳، بخش ادبی دانشسرای عالی تبدیل به دانشکده ادبیات و بخش علمی تبدیل به دانشکده علوم دانشگاه تهران گردید و دانشسرا استقلال خود را از دست داد؛ و تنها به پذیرش دانشجویانی که داوطلب دبیری بودند پرداخت.
• استقلال مجدد دانشسرای عالی از دانشگاه تهران با تصویب قوه مقننه در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۳۸.
• اجاره ساختمانی در جادهٔ قدیم شمیران، و استقرار دانشسرا در آن و تأسیس چاپخانه.
• انحلال دانشسرای عالی در ۳۱ مرداد ۱۳۴۲ خورشیدی توسط هیئت وزیران و ایجاد سازمان تربیت معلم و تحقیقات تربیتی به جای آن.
• تبدیل مجدد سازمان تربیت معلم به دانشسرای عالی پس از ایجاد وزارت علوم و آموزش عالی در سال ۱۳۴۶ و قرار گرفتن دانشسرا زیر نظر این وزارتخانه.
• تغییر نام دانشسرا به «دانشگاه تربیت معلم» با تصویب شورای گسترش آموزش عالی در سال ۱۳۵۳ و اداره آن به صورت هیئت امنایی. پس از تبدیل شدن به دانشگاه، دانشسرای عالی در شهرهای زاهدان، سنندج و یزد تأسیس گردیدند، مدرسه‌های علوم اراک و کاشان تحت پوشش دانشگاه قرار گرفتند و همچنین شعبه‌های دانشگاه در شهرهای سبزوار و تبریز در سالهای ۱۳۶۶ و ۱۳۶۸ تأسیس شدند.
• با تصویب شورای گسترش آموزش عالی در سال ۱۳۶۹ تمام واحدهای وابسته و شعبه‌های دانشگاه از آن منفک و مستقل شدند.
• از بهمن ۱۳۹۰ این دانشگاه از «دانشگاه تربیت معلم» رسماً به «دانشگاه خوارزمی» تغییر نام یافت.
• در اسفند ۱۳۹۳ با مصوبه شورای گسترش آموزش عالی، دانشگاه علوم اقتصادی در دانشگاه خوارزمی ادغام شد.

از نظر علمی، این دانشگاه نخست زیر نظر کارشناسان فرانسوی قرار داشت. اما از سال ۱۹۷۳ تا زمان انقلاب سال ۱۳۵۷، زیر نظر دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس (معروف به UCLA) قرار گرفت.

پردیس‌ها

دانشگاه دارای دو پردیس است.

• پردیس تهران واقع در مرکز تهران خیابان شهید مفتح جنوبی (ایستگاه دروازه دولت خط ۴ و ایستگاه طالقانی خط ۱ مترو تهران) با مساحت ۲ هکتار که ساختمان آن (ساختمان کتابخانه مرکزی کنونی) براساس طرح مهندسی نیکلای مارکف روسی‌تبار ساخته شده‌است.
• پردیس کرج با مساحت ۲۷۰ هکتار در منطقه حصارک (منتهی‌الیه غربی شهر کرج) که عملیات احداث آن از سال ۱۳۵۵ آغاز شد. این پردیس دارای منازل سازمانی استادان و کارکنان، ۲۳ بلوک خوابگاه دانشجویی، استخر سرپوشیده، مجتمع ورزشی، ساختمان مرکزی، ساختمان دانشکده‌هاست. کلنگ احداث کتابخانه مرکزی و سالن همایشهای دانشگاه نیز در این پردیس در بهمن ۱۳۸۷ زده شد.

فعالیت‌های اداری و آموزشی و پژوهشی دانشگاه در هر دو پردیس تهران و کرج انجام می‌شود.

دانشکده‌ها

این دانشگاه دارای ۱۴ دانشکده با رشته‌های مختلف می‌باشد. دانشکده‌های آن عبارتند از:

• دانشکده علوم جغرافیایی، این دانشکده در سال ۱۳۸۹ تأسیس شد و دارای ۴ گروه آموزشی و ۲۰ عضو هیئت علمی شامل ۳ استاد، ۱۰ استادیار، ۴ دانشیار و ۳ مربی با ۷۱۴ دانشجو در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری فعالیت دارد.
• دانشکده فنی – مهندسی، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه خوارزمی، تاسیس ۱۳۸۲
• دانشکده علوم پایه، تأسیس ۱۳۵۳، شامل گروه‌های آموزشی زمین‌شناسی، زیست‌شناسی، و فیزیک. (گروه‌های این دانشکده اکنون به دانشکده مستقل تبدیل شده‌اند).
• دانشکده علوم ریاضی و کامپیوتر، تأسیس ۱۳۷۶، شامل گروه‌های آموزشی گرایش‌های رشته ریاضی (محض، کاربردی و دبیری) و علوم کامپیوتر.
• دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، تأسیس ۱۳۱۲، شامل هشت گروه آموزشی: روانشناسی عمومی، روانشناسی تربیتی، روانشناسی بالینی، راهنمایی و مشاوره، کتابداری و اطلاع‌رسانی (علم اطلاعات و دانش‌شناسی)، تکنولوژی آموزشی، برنامه‌ریزی درسی و آموزشی، فلسفه تعلیم و تربیت.
• دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تأسیس ۱۳۱۳، شامل هشت گروه آموزشی تاریخ، دین و فلسفه، زبان و ادبیات فارسی، زبانهای خارجی، زبان و ادبیات عرب، جامعه‌شناسی، و معارف اسلامی.
• دانشکده حقوق و علوم سیاسی
• دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، تأسیس ۱۳۵۱.
• دانشکده شیمی
• دانشکده علوم زیستی، تأسیس ۱۳۸۹
• دانشکده علوم فیزیک، تأسیس ۱۳۹۲
• دانشکده علوم زمین، تأسیس ۱۳۹۲
• دانشکده مدیریت و حسابداری، تأسیس ۱۳۹۳ (هسته آن را گروه مدیریت آموزشی که از دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی جدا شد شکل داد).
• دانشکده علوم مالی
• دانشکده اقتصاد
• دانشکده مدیریت

دانشگاه همچنین دارای چهار پژوهشکده به شرح زیر است:

• پژوهشکده پلاسما
• پژوهشکده علوم کاربردی، تأسیس ۱۳۸۴.
• پژوهشکده علوم حرکتی، تأسیس ۱۳۸۵.
• پژوهشکده فلسفه و حقوق تطبیقی، تأسیس ۱۳۸۶

دانشگاه چهار مؤسسه پژوهشی و دو قطب علمی نیز داراست:

• مؤسسه تحقیقات ریاضی دکتر مصاحب تأسیس ۱۳۴۵ توسط دکتر غلامحسین مصاحب
• مؤسسه تحقیقات تربیتی
• موسسه زبان‌های خارجی
• مؤسسه پژوهشی زبان و ادبیات فارسی بهار
• قطب علمی تحلیل فضایی مخاطرات محیطی
• قطب علمی روان‌شناسی استرس، تأسیس ۱۳۸۴

مفاخر

تاکنون هفت تن از استادان دانشگاه خوارزمی به عنوان چهره‌های ماندگار علمی برگزیده شده‌اند که عبارتند از:

• دکتر جعفر شعار، رشته ادبیات فارسی، ۱۳۸۰
• دکتر علی شریعتمداری، رشته روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۱.
• دکتر احمد مجد (زیست‌شناس)، در رشته زیست‌شناسی، ۱۳۸۳.
• آیت‌الله سیدمحمد موسوی بجنوردی، رشته فقه و حقوق، ۱۳۸۴.
• دکتر شهربانو عریان، رشته زیست‌شناسی، ۱۳۸۴ و نیز پژوهشگر برتر زن در سال ۱۳۸۴.
• دکتر شکوه نوابی‌نژاد، رشته مشاوره، ۱۳۸۷.
• دکتر علیرضا مدقالچی، رشته ریاضی گرایش آنالیز، ۱۳۸۹.

از میان مفاخر تاریخ دانشگاه می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:

• پروین اعتصامی، وی پس از نوروز ۱۳۱۵ خورشیدی یعنی در زمان ریاست دکتر عیسی صدیق بر دانشسرای عالی، به عنوان مدیر کتابخانه دانشسرای عالی مدتی در سالهای ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ به فعالیت پرداخت و نظم و ترتیب کتابخانه در زمان مدیریت وی زبانزد دانشجویان و استادان بود. گفته می‌شود پروین بر پشت جلد برخی کتابها اظهار نظرهایی می‌نوشت که شاید هنوز باقی باشد. البته آن کتاب‌ها به کتابخانه ادبیات دانشگاه تهران منتقل شده‌اند.
• محمد علی رجایی، دانش‌آموخته دانشسرای عالی
• حسن آیت، عضو هیات رئیسه مجلس خبرگان قانون اساسی، نماینده مردم تهران در دوره اول مجلس شورای اسلامی و عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی، دانش آموخته دانشسرای عالی
• عبدالعظیم قریب، مولف نخستین دستور زبان فارسی، استاد ادبیات فارسی دارالمعلمین و دانشسرای عالی
• غلامحسین مصاحب، مولف دائرهالمعارف فارسی معروف به “دائرهالمعارف مصاحب” در سه جلد، استاد ریاضیات دانشسرای عالی و بنیانگذار مؤسسه تحقیقات ریاضی دکتر مصاحب
• جلال آل احمد، نویسنده و ادیب معاصر، دانش آموخته دانشسرای عالی و مدرس ادبیات فارسی در دانشسرا