ایام نزدیک کنکور استرس و فشار زیادی را بر داوطلبان کنکور وارد می‌کند که با راهکارهای ساده می‌توان از آن پیشگیری کرد. استرس و اضطراب را می‌توان جزو جدانشدنی کنکور دانست که اکثر داوطلبان با آن درگیر می‌شوند و از این امر بسیار ناراحت و سردرگم هستند؛ البته میزان این استرس و واکنشی که افراد مختلف در مواجهه با آن از خود نشان می‌دهند، متفاوت و متنوع است. راهکارهای مهم جهت کنترل استرس آزمون

داشتن این استرس و اضطراب تا حدی طبیعی است اما اگر کنترل نشود و میزان آن از حدی فراتر رود باعث ایجاد مشکلات جدی برای داوطلب خواهد شد و حتی ممکن است بر نتیجه کنکور هم تاثیر منفی بگذارد، در ایام کنکور داوطلب ممکن است به دلیل هر موضوع کوچکی دچار استرس شود و در این بین نباید نقش مهم اطرافیان در کاهش استرس داوطلب کنکور را نادیده گرفت؛ در کنار اقداماتی که داوطلب برای کاهش استرس خود انجام می‌دهد اطرافیان هم می‌توانند در این زمینه او را همراهی و کمک کنند.

با توجه به نزدیک بودن کنکور، این روزها داوطلبان استرس بالایی را تجربه می‌کنند؛ به دلیل اهمیت این موضوع تصمیم گرفتیم با یک مشاور تحصیلی خبره و باتجربه صحبت کنیم و نظر وی را درباره راهکارهای مقابله با این استرس جویا شویم؛ در همین راستا با اسماعیل قربانی مشاور تحصیلی و روانشناختی گفت وگو کردیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.

به لحاظ علمی استرس و اضطراب با هم متفاوت هستند؛ در واقع اضطراب سطح بالاتری از فشار‌های روانی است و فرد علائم روانی و بدنی شدیدتری را تجربه می‌کند، منبع اضطراب در اکثر اوقات مشخص نیست و فرد دلیل دلهره خود را نمی‌داند.

داوطلبان در ایام کنکور استرس را تجربه می‌کنند؛ البته همیشه میزانی از استرس برای اینکه در زندگی حرکت داشته باشیم لازم است، اما وقتی این نگرانی بیش از حد باشد باعث خواهد شد کل فرآیند تحت‌الشعاع قرار بگیرد و داوطلب کار خود و مطالعه برای کنکور را رها کند.

چگونگی ایجاد استرس در داوطلب کنکوری

برای برطرف کردن استرس ابتدا باید منشا و عوامل ایجاد کننده آن شناسایی شوند؛ استرس منشا روانشناختی دارد و هر کدام از مولفه‌های روانشناختی که داوطلبان کنکور تجربه می‌کنند به دلیل عقیده، باور و تفکری است که فرد درباره یک فرآیند مثل کنکور دارد.

در واقع افراد در یک فرآیند مشترک واکنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند؛ به طور مثال هنگامی که صدای مهیب انفجار شنیده می‌شود واکنش‌ها متفاوت است؛ یک فرد در جای خود می‌نشیند، دیگری از مکانی که هست خارج می‌شود و فرد دیگر دچار استرس و اضطراب شدید خواهد شد.

دلیل واکنش مختلف افراد به یک واقعه را می‌توان باور افراد درباره آن موضوع دانست، در روانشناسی اصطلاحی وجود دارد که بیان می‌کند اتفاقات باعث واکنش‌ها نمی‌شود بلکه باوری که درباره آن اتفاق وجود دارد باعث ایجاد واکنش خواهد شد.

اگر بخواهیم این امر را درباره داوطلبان کنکور تعمیم دهیم و علل تفاوت میزان استرس در آنها را بررسی کنیم، باید بگوییم یکی از دلایل این است که داوطلبان نسبت به کنکور باور‌های ذهنی متفاوتی دارند به طور مثال در ذهن خود از آن غول می‌سازند یا آن را مرگ و زندگی می‌دانند، حتی ممکن است تعریف اطرافیان از کنکور باعث تشدید استرس در داوطلب شود.

هنگامی که داوطلب کنکور از یک اتفاق یا رویداد مثل کنکور برای خود یک فاجعه در ذهن می‌سازد طبیعتا این امر برای او استرس زیادی را به همراه دارد؛ بنابراین اولین کاری که یک داوطلب کنکور برای رهایی یا کاهش استرس باید انجام دهد این است که کنکور را یک برگ از زندگی تعریف کند که قرار است ورق بخورد ولی تمام برگ‌های زندگی را تشکیل نمی‌دهد؛ او تمام تلاش خود را برای خوب ورق خوردن این برگ از زندگی انجام می‌دهد.

دلیل دوم استرس داوطلبان کنکور ناشی از باور‌های آنها درباره نحوه مطالعه است؛ آنها تصور می‌کنند میزان مطالعه‌ای که داشته‌اند به درد نمی‌خورد و مدام کارنامه‌ها، پیش‌بینی اتفاقی که برایشان رخ می‌دهد و تخمین‌های مختلف را در ذهن خود مرور می‌کنند که باعث استرس خواهد شد.

پیش‌بینی رتبه برای یک رشته خاص؛ عامل ایجاد استرس داوطلب کنکور

بسیاری از داوطلبان کنکور از مشاوران سوال می‌کنند با چه رتبه‌ای می‌توان در یک رشته و شهر خاص قبول شد؛ این امر قابل بیان و پیش‌بینی نیست و یک اشتباه است که توسط برخی مشاوران در بین داوطلبان کنکور جا افتاده است.

حتی اگر بتوان رتبه‌ای را برای یک رشته و شهر خاص پیش‌بینی کرد، یک داوطلب کنکور چگونه می‌تواند برنامه‌ریزی مطالعه خود را طوری تنظیم کند که دقیقا به آن رتبه برسد؛ بنابراین این امر چیزی جز استرس برای داوطلب کنکور نخواهد داشت.

عامل بعدی در ایجاد استرس داوطلبان کنکور برخی مشاوران هستند که در زمینه روانشناسی تخصصی ندارند و در مباحث انگیزشی بر روی مصادیق کار می‌کنند؛ یعنی یک فرد موفق در کنکور را معرفی می‌کنند، از او می‌خواهند راز موفقیتش را بگوید و آن را برای همه داوطلبان تجویز می‌کنند. در حالی که در روانشناسی نسخه واحد برای همه افراد وجود ندارد و باید به شدت از این کار پرهیز شود.

برخی از مشاوران کنکور با بعضی از حرف‌های انگیزشی از جمله “تو می‌توانی” و استفاده از مصداق‌هایی چون روییدن یک گل در وسط آسفالت و سوراخ شدن تدریجی سنگ توسط قطرات آب سعی در انگیزه دادن به داوطلب کنکور را دارند؛ این موارد در فلسفه مغلطه و مربوط به توانایی فرد است؛ در واقع انگیزش‌ها فردی بوده و در افراد مختلف با هم متفاوت است.این گونه روش‌ها برای ایجاد انگیزه در داوطلبان کنکور تنها در یک ساعت باعث انگیزه گرفتن داوطلب می‌شود و پس از آن جای خود را به احساس گناه می‌دهد؛ در این حالت داوطلب خود را به خاطر چیزی که نیست شدیدا سرزنش می‌کند که این سرزنش باعث ایجاد استرس می‌شود.

حس دوگانه‌ داوطلبان در روزهای پایانی تا کنکور

داوطلبان در نزدیک کنکور حس دوگانه‌ای را تجربه می‌کنند؛ یعنی از یک طرف خسته شده‌اند و تمایل دارند هرچه زودتر کنکور تمام شود و از طرف دیگر دوست دارند فرصت بیشتری برای مطالعه داشته باشند. برای آنکه استرس داوطلب کنکور را کم کنیم به هیچ عنوان نباید روی مصادیق کار شود و از داوطلبی که استرس دارد بخواهیم این حس را کنار بگذارد، زیرا نشدنی نیست و مانند زمانی است که از یک فرد بیمار بخواهیم خود به خود بهبود پیدا کند.

چگونه می‌توان استرس داوطلب کنکور را کاهش داد؟

برای کاهش استرس یک داوطلب کنکور در ابتدا باید ببینیم کدام یک از باور‌ها باعث ایجاد استرس شده است؛ یعنی باور‌های بنیادی فرد از جمله تعمیم‌های افراطی بررسی شوند؛ در واقع ۱۰ خطای شناختی وجود دارد که اگر داوطلبان کنکور آن را جستجو کنند متوجه خواهند شد چه مولفه‌هایی در آنها وجود دارد که باعث شکل‌گیری این باور‌ها می‌شود.

اگر این ۱۰ خطای شناختی توسط داوطلبان کنکور پیدا شوند، او متوجه خواهد شد که دلیل استرس چیست و می‌تواند برای مقابله با آن تغییرات زیادی را در خود ایجاد کند.

در کنترل استرس علاوه بر تغییرات شناختی که باید رخ دهد، باور‌ها و افکار هم باید تغییر کنند و تغییرات رفتاری اتفاق بیافتد؛ یعنی برخی از رفتار‌ها در نحوه و میزان مطالعه، سبک زندگی و … باید تغییر کنند تا استرس داوطلب کنکور کاهش پیدا کند.

یکی دیگر از راهکار‌ها برای کاهش استرس تن‌آرامی است که اصول آن به طور کامل در سایت‌های روانشناختی وجود دارد و داوطلبان می‌توانند برای رفع استرس از آن بهره ببرند.

برخی از داوطلبان کنکور از اینکه مدام خواب کنکور را می‌بینند گله و شکایت دارند در حالی که این امری طبیعی است، زیرا تمام روز خود را با کنکور می‌گذراند؛ پس همانطور که یک کشاورز ممکن است شب خواب زمین و محصول خود را ببیند و مدام درباره بارش باران و از بین رفتن محصول خود نگران باشد، دیدن خواب کنکور برای داوطلبان بسیار طبیعی است.بنابراین اطرافیان باید با عادی‌سازی شرایط برای داوطلب کنکور در جهت کاهش استرس او را یاری و کمک کنند.