محمدحسین نجاتی: قانونی ضد ایرانی ترامپ برای محدودیت سفر اتباع ایرانی و ۶ کشور دیگر به آمریکا، چالش‌های مهمی برای دانشگاهیان ایرانی در آمریکا دارد. 
جدید‌ترین آمار وزارت آموزش عالی آمریکا نشان می‌دهد، ایران با ۱۲ هزار دانشجو شاغل در این کشور، یکی از ۱۰ کشور دارای بیش‌ترین دانشجو در آمریکا است.


این آمار در کنار زندگی‌ بیش از ۳۰۰ هزار ایرانی در آمریکا زمانی‌ معنادار می‌شود که این حجم از دانشجو مراوداتی شخصی و علمی، اداری با ایران دارند و این محدودیت حتی می‌تواند، سرنوشت تحصیلی آنها را تغییر دهد. 
با این حال، دیگر نکته ای که می‌تواند در این باره تاثیرگذار باشد، حجم دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های ایرانی است که در دانشگاه‌های آمریکا فرصت مطالعاتی می‌گیرند. 
این ماجرا از سال ۱۳۹۳، همزمان با فساد دولت دهم درباره بورسیه‌های قانونی بیشتر مورد توجه قرار گرفت.

به این معنا که مسئولان به جای بورسیه‌های غیرضروری میزان فرصت‌های مطالعاتی را برای دانشجویان دکترای داخل و اساتید داخلی افزایش دادند.
همزمان هم اقبالی سنتی در میان دانشجویان و اساتید ایرانی برای گذراندن فرصت‌های مطالعاتی در آمریکا وجود دارد و این اتفاق می‌تواند این فرصت را برای دانشجویان و اساتید ایرانی از بین ببرد.


تبعات دیگر این مساله، این است که دانشگاهیان ایرانی به تازگی در حال استفاده از فضای پسابرجام برای انجام فعالیت‌های علمی مشترک هستند. برخی دیگر نیز فضای ایجاد شده در کشور را دلیلی بر مساعد بودن فضا برای بازگشت نخبگان می‌دانند و استدلال می‌کنند این قانون می‌تواند زمینه ساز بازگشت برخی از نخبگان به کشور شود.

در همین میان، سعید سهراب‌پور، قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان و رئیس اسبق دانشگاه شریف با اشاره به بازگشت صد نخبه فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های آمریکا و اروپا پس از برجام می‌گوید: «این گروه از استادان، کسانی بودند که برای همیشه به ایران بازگشتند و شامل قانون جدید ترامپ نمی‌شوند. بااین‌حال، ترامپ دیوانه قانونی را وضع کرده که مشکلات بسیاری را برای استادان و دانشجویان به‌وجود آورده است؛ همه مردم در همه جای دنیا هم با این قانون مخالف‌ هستند اما این قانون، فرصت جدیدی را برای دیگر کشورها به‌ویژه کانادا فراهم کرده که از دانشجویان مقیم آمریکا برای تحصیل در کشورشان دعوت کنند.»

این درحالی است که وزیر علوم نیز اعلام کرده است، با توجه به لغو ویزای دانشجویان ایرانی دانشگاه‌های آمریکا، تمهیداتی در نظر گرفته‌ایم تا این دانشجویان بتوانند در کشورهای دیگر پذیرش بگیرند.

هم اکنون، قانون جدید ترامپ، سرنوشت دانشجویان و اساتید ایرانی شاغل در آمریکا را تبدیل به کابوسی برای صدها ایرانی مهاجر کرده است. رئیس‌جمهوری که برای مشخص‌شدن روند کاری و فعالیتش در کمتر از 10 روز، قانونی را تصویب کرد که به موجب آن، زندگی و برنامه‌های ایرانیان مقیم آمریکا را به‌هم ریخته و حداقل برای ۹۰ روز، همه چیز را به‌حالت تعلیق درآورده است.

او درحالی دستور لغو ویزا برای اتباع هفت کشور از جمله ایران را امضا کرد که 19 هواپیماربا در حمله تروریستی 11 سپتامبر از مصر، لبنان و عربستان‌سعودی بودند و هیچ‌کدام از اتباع هفت کشور شامل چیزی که ترامپ به آن «معیارهای جدید بررسی» می‌گفت، نمی‌شوند. روز جمعه بعد از اینکه ترامپ، دستور اجرایی لغو ویزا را امضا کرد تا به‌طور موقت سفر هزاران نفر را به ایالات‌متحده ممنوع کند، خانواده‌ها، دانشجویان، استادان، ورزشکاران و توریست‌های هفت کشور در خاورمیانه و آفریقا، برنامه‌های سفر و حتی آینده خود را درحال تعلیق دیدند. در این بین، دانشجویان و استادان ایرانی مقیم آمریکا شاید بیشترین ضربه را از این قانون می‌خورند؛ دانشجویانی که با ویزای تحصیلی یا گرین‌کارت در آمریکا مشغول به تحصیل هستند و تا مدتی نامعلوم و حداقل سه ماه نمی‌توانند به ایران سفر کنند؛ تا جایی که بسیاری از آنها و افرادی که برای مسافرت به ایران رفته بودند، هنگام بازگشت در فرودگاه، مانع ورود آنها شدند. حالا دیگر رؤیای آمریکایی ترامپ، خواب بسیاری از ایرانیان مهاجر را آشفته کرده است.

دانشجویان خارجی در آمریکا از چه‌ویزایی استفاده می‌کنند؟

به‌طور کلی افراد دانشجو و متقاضی تحصیل و کسب مهارت در آمریکا از 3 نوع ویزا می‌توانند استفاده کنند. رایج‌ترین نوع ویزای دانشجویی F1 نام دارد. این ویزا برای دانشجویانی که تمام‌وقت مشغول تحصیل هستند صادر می‌شود و تأیید پذیرش از دانشگاه مقصد و دارا بودن شرایط مالی تحصیل، از جمله شروط اخذ آن است.

اغلب دانشجویان خارجی با استفاده از این ویزا وارد آمریکا می‌شوند. نوع دیگر ویزای تحصیلی M1 است که این ویزا صرفاً یک سال اعتبار داشته و دارنده آن برای کسب مهارت‌های فنی و حرفه‌ای غیردانشگاهی می‌تواند از آن استفاده کند.

نوع دیگر ویزا J1 است که نیاز به پشتیبان مالی و معرف در آمریکا دارد که این پشتیبان باید به تأیید وزارت امور خارجه این کشور برسد. این نوع ویزا برای فرصت مطالعاتی به افراد مختلف داده می‌شود و نیز مدت زمان مشخص و البته متغیری دارد. تقریباً تمامی دانشجویان ایرانی در آمریکا از ویزای F1 استفاده می‌کنند.

تنها استثنا در دستور اجرایی ترامپ دارندگان ویزای دیپلماتیک است، از این منظر دانشجویان ایرانی مشغول و متقاضی تحصیل در آمریکا از اصلی‌ترین گروه‌هایی هستند که تحت تأثیر این سیاست جدید قرار می‌گیرند.

اگرچه قانون مذکور فعلاً 90روزه خواهد بود اما بعید به نظر می‌رسد محدودیت‌ها کاهش چشمگیری داشته باشد. کاهش ورودی دانشجویان ایرانی به آمریکا در سال تحصیلی جدید را شاید بتوان اولین و محتمل‌ترین اثر دستور اخیر ترامپ دانست.

دانشجویان مشغول به تحصیل نیز که معمولاً سالانه یا هر دو سال یک بار برای دیدن خانواده خود به ایران می‌آیند، با این دستور و تبعات آن، به‌احتمال بسیار زیاد قید این دیدار را خواهند زد، چرا که قادر به بازگشت نخواهند بود و زحمات تحصیلی آنان به‌راحتی به باد خواهد رفت.

خانواده‌های آن عده از دانشجویان نیز که از تمکن مالی برخوردار بوده و برای دیدار فرزند خود راهی آن‌سوی اقیانوس اطلس می‌شدند، نخواهند توانست فرزند دانشجوی خود را ملاقات کنند.