به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد رضا حافظ نیا استاد دانشگاه تربیت مدرس در نشست تخصصی راهبردهای پیشرفت آینده کشور در خانه اندیشمندان علوم انسانی که امروز از سوی پژوهشگاه شاخص پژوه برگزار شد، گفت: در خصوص رشد علمی کشور در حوزه سیاست و رسانه، ایران امروز به عنوان یک مولد علم در جهان شناخته شده و به رتبه های بالایی رسیده ایم و تولیدات مقالات تاثیرگذار ما بسیار زیاد است. در کشور توسعه علمی وجود دارد اما اگر همین روند را ادامه دهیم، نهادها و متصدیان کشور دچار خوش خیالی شده که با این سرعت رشد، چندی بعد کشور ما به عنوان یک مرجع تولید علم در دنیا شناخته می‌شود.

 

فساد علمی در 16 حوزه آموزشی و پژوهشی

وی با اشاره به اینکه جامعه علمی ما دچار فساد علمی شده، افزود: این موضوع متاسفانه رو به افزایش بوده و کشور را به سمت انحطاط علمی می‌برد. 

 

حافظ نیا با بیان اینکه رشد تعداد مقالات منتشر شده یک معیار انحرافی برای توسعه علم کشور است، اضافه کرد: در 16 حوزه آموزشی و پژوهشی فساد علمی وجود داشته و منشا آنها نیز بیشتر سیاست گذاران علمی کشور هستند.

 

استاد دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به کشورهای مرجع تولید علم در دنیا و جایگاه ایران گفت: تنها چند کشور آمریکا، کانادا، انگلیس، فرانسه، آلمان، سوئیس مرجعیت علم جهان را در دست دارند. کشورهای محدودی مانند ایتالیا، اسپانیا، لهستان، سوئد، استرالیا، زلاند نو، چین، کره جنوبی، هند، آفریقای جنوبی به عنوان کشورهای نیمه پیرامون در جایگاه بعدی تولید علم در دنیا قرار دارند؛ به عبارت دیگر این کشورها الگو‌ها و نظریه های علمی را از کشورهای مرجع گرفته و با ایجاد تغییرات و ایده‌پردازی‌های جدید در تولید علم قدم بر می‌دارند.

 

ایران مصرف کننده علم کشورهای مرجع 

حافظ‌‌‌ نیا عنوان کرد: تکامل علمی یک کشور فرآیندهای بسیاری داشته و یکباره اتفاق نمی‌افتد. حداقل چهار مرحله در این حوزه مطرح است؛ مرحله اول که به آن “عاریتی” می‌گویند یک جامعه دانش و فناوری خود را از کشورهای مرجع و تولید کننده علم گرفته، نشر داده و به عنوان یک مصرف‌کننده علم محسوب می‌شود.

 

وی اظهار داشت: جامعه علمی در ایران و اکثر کشورهای دنیا در مرحله اول تکامل علم یعنی استفاده از دانش و فناوری کشورهای مرجع قرار داشته و اغلب دانش را از اروپای غربی و آمریکای شمالی می‌گیرند.

 

مسیر تبدیل شدن به مرجع علمی در جهان

حافظ نیا با اشاره به اینکه فرآیند تکامل علمی در مرحله دوم نقد علمی است، عنوان کرد: وقتی یک جامعه در این مرحله قرار دارد که از حالت مصرف کنندگی خارج شده و جرات نقد و بررسی کشورهای مرجع و نیمه‌پیرامون تولید کننده علم را پیدا کند.

 

وی ادامه داد: نقد علمی باید مستند و دارای استدلال بوده که این موضوع نیازمند احاطه علمی و تسلط نقاد است. به تازگی در فضاهای مجازی باب شده همه دست به نقد می‌زنند تا جایی که یک دانشجو نظریه دانشمندی را نقد می‌کند. این گونه نقد به دلیل نبودن دانش کافی درست نیست.

 

استاد دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به تکمیل و به روز رسانی علم به عنوان مرحله سوم تکامل علم و تولید گزاره های علمی و تبدیل شدن به مرجعیت علمی به عنوان مرحله چهارم گفت: پژوهشگران، استادان، دانشجویان تحصیلات تکمیلی بازیگران تولید علم هستند. در مرحله چهارم جامعه علمی قوانین و حقایق جدید را کشف کرده و در اختیار دنیا قرار می‌دهند.

 

وی اضافه کرد: یک جامعه اگر بخواهد به مرجعیت علم و تولید آن برسد باید به تدریج از مرحله اول به سمت مرحله چهارم حرکت کند. ما هنوز در بیشتر حوزه‌ها در مرحله اول و در برخی حوزه‌ها در مرحله دوم قرار داریم.

 

شورای فرهنگی و علم و فناوری؛ راهکاری برای رشد علمی کشور

استاد دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه اگر قصد داریم به مرجعیت علمی و تحقق سند چشم انداز برسیم، باید برخی از راهبردها را پیش بگیریم، گفت: یکی از راهکارهای اصلی این موضوع، سیستم عامل کارآمد برای مدیریت بخش علم و فناوری است که متاسفانه در ایران وجود ندارد. این سیستم باید دینامیک و پویا بوده و ساختارهای منسجمی داشته باشند.

 

وی با اشاره به گسیختگی بخش های علمی کشور اظهار داشت: وزارت علوم، شورای انقلاب فرهنگی، معاونت علمی و فناوری، سازمان‌های مختلف در حوزه تولید علم کشور هستند، شورای عالی انقلاب فرهنگی برای انتخاب استاد، رئیس و یک مصوبه ارتقا تصمیم می‌گیرد.

 

حافظ نیا ادامه داد: بهتر است از فلسفه شورای عالی انقلاب فرهنگی بازنگری شود. این شورا بیشتر ماهیت فرهنگی دارد. ما به شورای عالی علم و فناوری نیاز داریم و پیشنهاد من تشکیل 2 شورای فرهنگی و علم و فناوری با انتخاب اعضای متخصص در هر حوزه است. برای تصمیم‌گیری نیز دولت و نمایندگان مجلس می‌توانند شرکت کنند اما برای تصمیم گیری‌های تخصصی باید متخصصان تصمیم گیری کنند.