مدیر بخش پژوهش‌های بنیاد پروفسور حسابی در تشریح تاریخچه ورود انرژی هسته‌ای به ایران تاکید کرد: نقش «پروفسور محمود حسابی»، در جایگاه فعلی ایران در حوزه انرژی هسته‌ای بی‌بدیل است.

به گزارش خبرنگار علمی ایسنا دکتر جمشید قسیمی در نشست علمی «تاریخچه ورود انرژی هسته‌ای به ایران» که روز چهارشنبه، 25 فروردین ماه به مناسبت روز ملی فناوری هسته‌ای برگزار شد، با تاکید بر نقش پروفسور حسابی، «پدر دانش فیزیک نوین در ایران» در جایگاه امروز علمی ایران در حوزه انرژی هسته‌ای اظهار کرد: علم فیزیک در ایران را که فیزیک هسته‌ای نیز شاخه‌ای از آن است، نمی‌توان به هیچ وجه از دانش پروفسور حسابی جدا دانست. ورود علم فیزیک به ایران و گسترش آن با شخصیت علمی دکتر حسابی عجین شده است.

قسیمی با اشاره به تاریخچه‌ای از زندگینامه پروفسور حسابی یادآور شد: پروفسور حسابی در سال 1305 به عنوان اولین فارغ‌التحصیل چندین رشته از جمله برق، راه و ساختمان و فیزیک به ایران بازگشت. عنوان رساله دکتری ایشان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک» بود که آن را با همکاری شارل فابری، فیزیکدان فرانسوی انجام دادند. البته گفتنی است که در آن سال‌ها به تازگی کار بر روی سلول‌های فتوالکتریک با نظریه‌ای که اینشتین ارائه کرده بود، آغاز شده بود.

وی تصریح کرد: پروفسور حسابی زمانی که با اندوخته‌ای از دانش روز و کسب مدارج عالی تحصیلی و علمی در چندین رشته مهندسی و مطالعات جامع در علوم پایه به عنوان اولین فردی که در ایران دارای دکترای فیزیک بود به کشور بازگشت، به محض ورود، کمبودهای شدید ایران در حوزه‌های علمی و صنعتی را احساس کرد که از جمله آن مشکلات کمبود مدارس در ایران بود که یکی از دلایل اصلی آن نیز فقدان معلم بود.

مدیر بخش پژوهش‌های بنیاد پروفسور حسابی گفت: اولین کاری که پروفسور حسابی با کمک و حمایت دولت انجام دادند، تاسیس دارالمعلمین عالی و تدریس در آن در سال 1307 برای آموزش معلمان بود.

قسیمی با بیان این‌که یکی دیگر از کمبودهای آن دوران نبود ساعت رسمی در کشور بوده است، خاطرنشان کرد: دکتر حسابی، طول و عرض جغرافیایی تهران در دروازه دولاب را اندازه‌گیری و اختلاف ساعت تهران و گرینویچ را محاسبه کرد و از آن زمان (سال ۱۳۱۱ هجری شمسی) بر آن مبنا ایران صاحب ساعت رسمی شد.

وی در ادامه با اشاره به حضور پروفسور حسابی در سال 1325 در پرینستون، گفت: ایشان در آن زمان بر روی «نظریه گستردگی ذرات تا بی‌نهایت» کار می‌کردند که بخشی از آن به نسبت تمام در فیزیک کوانتوم اشاره داشت. بعد از یک سال و سه ماه اقامت در پرینستون به ایشان پیشنهاد داده شد به شیکاگو بروند که در همان سال موضوع اتمی شدن ایران در شیکاگو مطرح می‌شود.

دکتر محمود حسابی

*تاریخچه راکتور هسته‌ای در جهان

دکتر قسیمی در توضیح تاریخچه اولین راکتور هسته‌ای در جهان اظهار کرد: آرتور کامپتون، فیزیکدان آمریکایی در سال 1942 گروهی از دانشمندان از جمله انریکو فرمی، فیزیکدان ایتالیایی که توانست اولین راکتور هسته‌ای را در شیکاگو تاسیس کند، گرد هم آورد؛ این گروه از دانشمندان توانستند اورانیوم را برای اولین بار غنی‌سازی کنند.

وی همچنین اضافه کرد: جی.آر اوپنهایمر در سال 1945 موفق به ساخت بمب هسته‌ای شد که ایالات متحده آمریکا با استفاده از این بمب به نازاکی و هیروشیما حمله کرد.

*بازدید پروفسور حسابی از مرکز اتمی و راکتور شوروی

قسیمی در ادامه یادآور شد: دکتر حسابی در سال 1334 به شوروی دعوت می‌شود. بعد از دهه 30 دیگر کشورها نیز قابلیت ساخت راکتور و بمب هسته‌ای را پیدا کرده بودند که از جمله آن‌ها می‌توان به فرانسه، شوروی و انگلستان اشاره کرد. دکتر حسابی در سفر خود به شوروی از رصدخانه، مرکز اتمی و راکتور این کشور بازدید می‌کند.

وی افزود: پروفسور حسابی گزارش دقیقی از بازدید خود را برای رییس وقت دانشگاه تهران تنظیم می‌کند. این اولین گزارشی بود که یک ایرانی در مورد راکتورهای هسته‌ای و اتمی ارائه کرده بود که از همین گزارش برای راه‌اندازی مرکز تحقیقات و راکتور اتمی دانشگاه تهران استفاده شد.

*تاریخچه تاسیس سازمان اتمی دانشگاه تهران

مدیر بخش پژوهش‌های بنیاد پروفسور حسابی یادآور شد: در سال 1335 بین ایران، عراق، پاکستان و ترکیه پیمان مرکزی (سنتو) منعقد می‌شود که یکی از مفاد این پیمان فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای بود که مرکز آن در بغداد واقع شده بود.

وی اضافه کرد: این پیمان منجر به ایجاد یک سازمان به نام سازمان اتمی سنتو در تهران شد. مرکزیت این سازمان در ایران واقع شد؛ چرا که دیگر کشورهای این پیمان به اندازه کافی کارشناس نداشتند.

قسیمی خاطرنشان کرد: حدود سه تا چهار سال بعد نام سازمان اتمی سنتو به سازمان اتمی دانشگاه تهران تغییر پیدا کرد که دکتر علی‌اصغر آزاد به عنوان اولین رییس این سازمان به پیشنهاد دکتر حسابی منصوب شد.

*تاریخچه اولین راکتور تحقیقاتی در ایران

قسیمی در ادامه به ورود کامپتون، فیزیکدان آمریکایی به ایران اشاره کرد و گفت: در سال 1335 با دعوت پروفسور حسابی، کامپتون به ایران می‌آید و ورود این فیزیکدان برجسته به کشور باعث آشنایی وی با ایران می‌شود.

وی گفت: کامپتون پس از ورود به ایران به دولت آمریکا پیشنهاد می‌دهد با ایران وارد فعالیتهای هسته‌ای شود، چرا که از لحاظ رشد علمی ایران را کشوری قوی در این زمینه می‌بیند.

قسیمی اظهار کرد: بعد از ورود کامپتون به ایران، ایالات متحده آمریکا اولین راکتور تحقیقاتی کشور را در مرکز تحقیقات اتمی تهران در سال 1346 در دانشگاه تهران ساخت که بخشی از راکتور اتمی خود را به صورت رایگان در اختیار ایران قرار داد. توصیه آرتور کامپتون بر ساخت این راکتور تحقیقاتی در ایران موثر بوده است.

به گزارش خبرنگار ایسنا، مرحوم دکتر حسابی که در اوایل اسفندماه 1281 هجری شمسی در خانواده‌ای «تفرشی» به دنیا آمده بود، پس از نود سال عمر پر بار و خدمت بی وقفه در راه توسعه و اعتلای ایران در 12 شهریورماه 1371 به دنبال عارضه قلبی بدرود حیات گفت. مقبره استاد بنا به خواسته ایشان در زادگاه خانوادگی – شهر دانشگاهی تفرش – قرار دارد.