این روزها در کنار مسائل و مشکلاتی که گریبانگیر دانشجویان کشورمان شده است، معضل تغییر رشته و دو بار مدرک گرفتن در بسیاری از دانشگاههای کشور دیده می شود. به عنوان مثال برخی دانشجویان علمی کاربردی همزمان در یک رشته مهارتی این دانشگاه و در یک رشته تئوری دانشگاهی دیگر تحصیل می کنند. 

 

دانشجویی دیگر هنوز در رشته علوم تربیتی دانشگاه پیام نور دانش آموخته نشده در رشته مترجمی زبان یک دانشگاه دیگر پذیرفته می شود. به نظر می رسد این سردرگمی ها ناشی از تغییر علایق درسی دانشجویان است که گاهی در طول تحصیل رخ می دهد و برخی اوقات ناشی از سر اجبار است.

 

تغییر رشته به خاطر جذابیت

سینا جوانمردی از آن دست دانشجوهایی است که یک راه را دوبار رفته است. سینا مدرک لیسانسش را در رشته مکانیک دانشگاه صنعتی شیراز گرفته است و برای فوق لیسانس این رشته به دانشگاه صنعتی امیرکبیر می رود اما با علم به اینکه قرار است در مقطع دکتری مکانیک چه واحدهایی را پاس کند، از ادامه تحصیل انصراف داد.

 

سینا در این باره به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: ” در مقطع دکتری رشته مکانیک باید محاسبات عددی را می گذراندم که جذابیتی برایم نداشت. در نهایت تصمیم گرفتم یک بار دیگر از لیسانس شروع کنم و رشته داروسازی را بخوانم.”

 

سه بار مدرک گرفتم!

مینو تلیانی از آن دست دانشجویانی است که توانست سه بار مدرک لیسانس دریافت کند. از او علت را جویا شدم: ” وقتی مدرسه می رفتم علاقه داشتم در رشته پزشکی تحصیل کنم اما سال اول که در کنکور علوم تجربی شرکت کردم و قبول نشدم سریع تصمیم گرفتم در یک رشته دیگر تحصیل کنم. بنابراین در رشته زبان شرکت کردم و ابتدا در مترجمی زبان پذیرفته شدم. چهارسال اول یعنی از 18 تا 22 سالگی ام را در این رشته گذراندم. خواهرم دانشجوی روانشناسی بود و خیلی در این زمینه مطالعه داشتم؛ با وجود مخالفت خانواده ام تصمیم گرفتم لیسانس این رشته را هم بخوانم. از سوی دوستانم منع شدم و تاکید داشتند که در مقطع فوق لیسانس تحصیل کنم و زبانم را ادامه دهم اما تصمیم خودم را گرفته بودم. هر چند در دانشگاه دولتی قبول نشدم ولی در دانشگاه آزاد لیسانس روانشناسی را هم گرفتم.”

 

مینو گفت: ” قصد داشتم در فوق لیسانس این رشته هم شرکت کنم اما ظاهرا از این شاخه به آن شاخه پریدن هایم پایانی نداشت. یکی از اقوام ما خبرنگار است و اتفاقا خیلی به این رشته علاقمند بودم ولی هیچ اطلاعاتی از آن نداشتم. نزدیک به سه سال کار خبر کردم البته به صورت غیرحرفه ای و بعد در کنکور این رشته شرکت کردم و ارتباطات قبول شدم. حالا که در آستانه 34 سالگی قرار دارم سه مدرک لیسانس در دستم هست که فعلا با رشته اول یعنی زبان انگلیسی کار می کنم.”

 

اما این موضوع تنها در خصوص دانشجویانی که علاقمند هستند چندین مدرک در لیسانس داشته باشند، ختم نمی شود. جالب اینجاست که حتی برخی از استادان دانشگاه هم در پی افزایش مدارک تحصیلی خود هستند. 

 

یک استاد و چند مدرک!

در همین باره یکی از استادان دانشگاه آزاد اسلامی بابل به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: من در رشته علوم تربیتی مدرک دکتری گرفته ام و حالا استاد دانشگاه هستم اما احساس کردم برای اینکه بیشتر بتوانم در رشته ام موفق باشم باید یک فوق لیسانس دیگر هم داشته باشم.بنابراین با شرکت در کنکور رشته روانشانسی دانشگاه آزاد، پذیرفته شدم و سال گذشته مدرک تحصیلی خودم را در فوق لیسانس دریافت کنم.

 

سودای تغییر رشته و از این شاخه به آن شاخه پریدن دلایل زیادی می تواند داشته باشد. با مجوزهای متنوعی که وزارت علوم این روزها برای انواع و اقسام رشته های تحصیلی صادر می کند، دست دانشجویان در انتخاب و تغییر رشته هم بازتر می شود. 

 

از سوی دیگر، برخی مسائل مالی و حتی خانوادگی هم باعث تغییر رشته می شود. این موضوع بیشتر برای دانشجویان دانشگاههای شهریه پرداز رخ می دهد که در مقاطع تحصیلات تکمیلی قادر به تامین شهریه های خود نیستند.

 

آتوسا بیگ محمدی  دانشجوی دکتری ارتباطات بود اما تا همین ترم پیش و بعدش انصراف داد. او درباره این تصمیم گفت: ” دانشگاه آزاد همیشه دانشگاه گرانی است چه در رشته های تئوری چه در رشته های عملی. وام هایی که قرار بود در اختیار دانشجویان دکتری قرار داده شود با شرایط خاصی اختصاص می یابد و گاهی حتی کار از کار هم می گذرد. فکرش را بکنید نزدیک به پنج میلیون تومان در هر ترم دکتری باید پرداخت کنیم اما وقتی نیمه های ترم دیدم از پس پرداخت شهریه بر نمی آیم تصمیم به انصراف گرفتم با وجود اینکه علاقه ای به این کار نداشتم. حالا نزدیک به یکسال است برای کنکور دکتری دانشگاههای دولتی در حال تلاش هستم اما با شرایط سختی که برای پذیرش دارند، امیدوار نیستم بتوانم مدرک دکتری بگیرم.”

 

در پایان این گزارش، به ارزیابی دکتر فاطمه عالیشاه استاد دانشگاه و پژوهشگر می پردازیم که از ابعاد مختلف بحث تغییر رشته دانشجویان و کسب چندین مدرک تحصیلی را بررسی کرده است.

دکتر عالیشاه در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در این باره گفت: نخستین موردی که به صورت روزانه با آن برخورد می کنم دانشجویانی هستند که رشته های تحصیلی خود را تغییر می دهند. این روزها تغییر رشته در مدیریت رواج یافته است؛ سال گذشته تغییر رشته حقوق در بورس بود. در رشته حقوق، تغییر رشته در گرایش های حقوق جزا و حقوق خصوصی خیلی بیشتر است و بیشتر به سمت تحصیل در رشته حقوق بشر می روند چون رشته ای جدید است و الزامات خاصی ندارد. به نظر می رسد علت اصلی این تغییر رشته ها که بسیار هم گسترده شده، عدم پاسخگویی بازار کار به اشتغال است. وقتی دانشجویی بعد از دریافت مدرک تحصیلی می بیند شرایط کار کردن برایش وجود ندارد تصمیم به تغییر رشته می گیرد و سراغ رشته ای می رود که بازار کار بهتری دارد.

 

وی درباره دوم دلیل این تغییر رشته ها، اظهار داشت: در مرحله دوم، نیاز شخصی ایجاب می کند دانشجو رشته اش را تغییر دهد. وقتی فردی به اجبار دانشگاه در رشته شروع به تحصیل می کند بعد از هشت ترم در مقطع لیسانس متوجه می شود که پاسخ شخصی خود را از این رشته نمی گیرد. بنابراین رشته اش را تغییر می دهد. این افراد با استفاده از کانال هایی که دارند نیازی های شغلی شان به راحتی برآورده می شود اما دربرگیری شان در گروه های دانشجویی کمتر است.

 

این استاد دانشگاه، یک مرحله سوم هم برای این گروه از دانشجویان کشور بر شمرد و گفت: در مرحله سوم، خانواده انتظارهایی از دانشجویان دارد. به عنوان مثال نظر خانواده تحصیل فرزندش در رشته کامپیوتر یا فنی است تا بتواند در آینده وارد مشاغل اجرایی شود. این گروه از دانشجویان هم گاه تغییر رشته را ترجیح می دهند.

 

وی با بیان اینکه تغییر در رشته های کمتر سخت گیرانه از جمله علوم انسانی بیشتر اتفاق می افتد، تاکید کرد: تحصیل و تغییر رشته در این رشته ها دردسر کمتری دارد و البته مدرک گرفتن هم راحت تر است. ممکن است دانشجویی با مدرک دکتری در این گروه تحصیلی بتواند شغل مناسبی پیدا کند.