دو روز است که از لغو تحریم‌ها می‌گذرد و علاوه بر به تکاپو افتادن فضای سیاسی کشور وقتی برخی دانشگاه‌های بزرگ را زیر ذره بین قرار دادیم فهمیدیم این تکاپو از جنسی دیگری به نام دلسوزی برای پیشرفت دانش کشور در بین دانشگاهیان موج می‌زند. 

 

در چند سال علیه کشورمان اگر چه زمینه‌های تعالی و پیشرفت کشور را صفر نکرد اما به جز حوزه‌های اصلی همچون صنعت و.. اثر خود را بر حوزه آموزش عالی هم گذاشته بود تا جایی که روابط اساتید ایرانی و خارجی و حتی دانشجویان را به شدت تحت تاثیر منفی خود قرار داده بود. اما با سرانجام نیک برجام، امید‌ها جان تازه‌ای به خود گرفته و نشانه‌ای نویدبخش برای فعالان حوزه آموزش عالی شده است چرا که برداشتن تحریم‌ها علیه آموزش عالی یکی از بندهای توافق نامه نیز بوده است. بنابراین با به ثمر رسیدن برجام دانشگاه‌های کشور در آستانه فصل جدیدی در همکاری‌های مشترک با دانشگاه‌های بزرگ و معتبر دنیا قرار دارند تا از این فرصت بیشترین استفاده را در معرفی و انتقال دانش ایرانی به جهان و استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها برای توسعه فعالیت‌های علمی و آکادمیک خود داشته باشند. 

 

بنابراین از این پس چراغ امید برای رشد و ترقی بیشتر به خصوص در حوزه دانشگاهی در ایران هرروز پرسو‌تر و پرنور‌تر از قبل می‌شود. 

 

تحریم‌ها بازار مهاجرت نخبگان را رونق داد

دکتر سعیدنیا، استادیار دانشکده علوم پزشکی و خدمات درمانی تهران در خصوص مشکلات تحریم برای جامعه دانشگاهی عنوان کرد: اثرات خواسته یا ناخواسته‌ای که تحریم‌ها بر طیف آکادمیک جوامع وارد کرد به دور از عدالت بود. علاوه بر چالش‌های متعددی که این تحریم‌ها به وجود آوردند، افراد دارای تحصیلات عالی، با مشکلات زیادی روبرو بودند که حتی منجر به متوقف شدن تحصیلات و فعالیت‌های علمی آن‌ها و همچنین مانع از پیشرفت علمی و انتشار اخبار مربوط به این کشور‌ها در سطح بین‌المللی شد. 

 

همچنین اگر چه در سال‌های اخیر، ایران دستاوردهای چشمگیری در زمینه علم و فناوری داشته است اما بسیاری از کار‌شناسان معتقدند رقم بالای خروج نخبگان به نوعی ناشی از اثراتی است که این تحریم‌ها بر روی محققین و دانشگاهیان وارد کرده است و باعث شده که این طیف برای پیدا کردن فرصت‌های مناسب شغلی و آکادمیک به کشورهای امریکایی و اروپایی مهاجرت کنند. 

 

تیر دشمنان به سنگ خورد

وحید احمدی، معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم گفت: اگرچه غرب تمام تلاشش را کرد که به‌ واسطه تحریم‌ها ما را در عرصه علم و دانش و چاپ مقاله‌های علمی ایرانی عقب نگه دارد اما در این مسیر موفق نبود. دانشمندان ما با هر مانعی که روبه‌رو شدند برای برداشتن یا دور زدن آن تلاش کردند و در بسیاری از زمینه‌ها موفق عمل کردند. درواقع این دست سختی‌ها باعث شدند که انعطاف‌پذیر شویم. 

 

وی افزود: بنابراین می‌توان گفت که اگرچه تحریم‌ها باعث شد‌ انگیزه و جسارت دانشمندان ما بیشتر شود اما قطعا برداشته شدن عزتمندانه تحریم‌ها می‌تواند دست و پای بخش‌های علمی و پژوهشی ما را باز کند و برداشته شدن آن‌ها می‌تواند فرصتی باشد که در این عرصه‌ها شتاب بیشتری بگیریم و بتوانیم در زمان ثابت به نتیجه بهتر برسیم. 

 

لحظه‌ای حیاتی برای تامین نیاز‌ها

غلامرضا ظریفیان، معاون دانشجویی وزارت علوم در دولت هشتم بیان کرد: تحریم‌ها بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله مبادلات ارزی را نشانه گرفته بود و بخشی از نیازهای دانشگاه‌ها هم به‌طور طبیعی تامین نمی‌شد. به عنوان مثال برخی مواد آزمایشگاه‌ها و تجهیزات مورد نیاز دانشگاه‌ها از خارج از کشور تامین می‌شوند و وارداتی هستند. تهیه کردن آن‌ها تامین ارز لازم دارد و اجازه ورود از کشورهای دیگر می‌خواهد. دانشگاه‌ها از این جهت هم از تحریم به صورت نسبی آسیب دیدند. 

 

حمیدرضا جلایی‌پور، استاد علوم اجتماعی اظهار داشت: تقریبا ۶۰ درصد از جمعیت ما جوانان و دانشگاهیان از میان همین جوانان هستند. دانشگاهیانی که با لغو تحریم‌ها، امید خود را باز می‌یابند. طبیعی است که با گشایشی که صورت گرفته است وضعیت اقتصادی بهتر خواهد شد و بنابراین وضعیت بودجه دانشگاه‌ها هم بهتر خواهد بود. رسیدن پول به بنگاه‌های اقتصادی و دولت می‌تواند به صورت غیرمستقیم بر وضعیت مالی دانشگاه‌ها اثر بگذارد و در ارتقای تجهیزات دانشگاه‌ها بسیار کمک کند.

 

از لغو تحریم‌ها تا گشایشی در امکانات دانشگاه‌ها

علی برخورداری، رئیس دانشگاه علم و صنعت اذعان داشت: در چند سال گذشته شاهد بودیم که به‌طور ظالمانه‌ای مرزبندی‌ها و محدودیت‌هایی برای نهادهای پژوهشی و دانشمندان ما اعمال شده است. حتی مجلات معتبر علمی مقالات استادان ایرانی را چاپ نمی‌کنند. به هر حال نمی‌توان کتمان کرد که ما از نظر علمی هم به‌ شدت تحریم بوده‌ایم. بحث بعدی ورود تکنولوژی‌هایی است که دانشمندان ما برای انجام تحقیقات به آن‌ها نیاز دارند. در بسیاری از موارد این تکنولوژی‌ها هیچ ارتباطی هم به موضوعات هسته‌ای ندارد اما از ایرانی‌ها دریغ می‌شود. بهبود ارتباط دانشگاه‌های بین‌المللی با دانشگاه‌های ایران هم یکی دیگر از موضوعاتی است که می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین نتایج لغو تحریم‌ها دانست. 

 

افقی درخشان‌تر از قبل پیش روی جامعه دانشگاهی

موسوی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس اظهار داشت: غربی‌ها در راستای توقف فعالیت هسته‌ای غیرصلح آمیز حتی در برخی از دانشگاه‌های خارجی اجازه تحصیل در رشته‌هایی مثل فیزیک و.. را به دانشجوهای ایرانی نمی‌دادند که خوشبختانه با لغو تحریم‌ها چنین محدودیت‌هایی برداشته می‌شود. 

 

با برداشته شدن تحریم‌ها، دانشگاه‌های بزرگ ایران می‌توانند با دانشگاه‌های بزرگ جهانی ارتباط مستقیم داشته باشند، اعضای هیات‌علمی می‌توانند مانند گذشته در نمایه‌های بین‌المللی مثل Scopus یا ISI برداشت‌های علمی و تولیدات علمی گوناگون خود را به ثبت برسانند، دیگر احتیاجی نیست که دانشگاهیان فرآیند خسته کننده گرفتن ویزا برای شرکت در رویدادهای علمی را طی کنند و استادان می‌توانند راحت‌تر از گذشته مقالات و طرح‌های پژوهشی ملی خود را ارائه دهند و مطمئنا دنیا، خواهان ارتباط بیشتری با جامعه علمی ایران و استفاده از ظرفیت‌های علمی آن است. 

 

حالا پس از گذشت همه این سال‌ها و ایستادگی‌ها انتظار می‌رود پس از توافق صورت گرفته و امید بخشی که لبخند را بر چهره همه مردم برگرداند و افق روشنی از پیشرفت را برای ملت ایران به تصویر کشید دانشمندان و استعداد‌های درخشانی که این ۱۲ سال از جولان دادن در عرصه‌های علمی و بزرگ جهانی محروم بوده‌اند بتوانند بار دیگر در این صحنه خودنمایی کرده و ایران را به قلهٔ پیشرفت‌های حوزهٔ علمی و آموزشی جهانی نزدیک کنند. 

 

 این تبادل علمی می‌تواند برکات زیادی را برای بالا بردن جایگاه علم کشور در دنیا و رونق بخشیدن به فناوری‌های داخلی و همچنین ارتقاء سطح دانشگاه‌های کشور داشته باشد. 

 

گزارش از محیا معصومی