دکتر محمد روشن در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ساز و کارهای استفاده حداکثری از دیپلماسی علمی گفت: جمهوری اسلامی ایران باید برای استفاده حداکثری از دیپلماسی علمی، ضمن شناسایی توان و علائق مراکز دانشگاهی و علمی، داخلی و خارجی از ظرفیت‌های رایزنان علمی در سراسر جهان برای هدایت این جریان اقدام کند.  

ضرورت تجهیز سامانه دانشگاه ها به چند زبان غیرایرانی

وی افزود: از سوی دیگر دانشگاه‌های ما باید تلاش کنند سامانه فارسی خود را ضمن غنا بخشی، حتما به چند زبان غیرایرانی تجهیز کنند. زیرا در حال حاضر درگاه ورود به هر دانشگاه، سامانه آن دانشگاه خواهد بود بایستی به صورت جدی ضمن تقویت سامانه‌ها، آنها را به صورت نظام مند برای استفاده مراجعان بهینه سازی کرد.

ایجاد دانشگاه مشترک

معاون حقوقی وزیر علوم افزود: یکی دیگر از راهکارهای  فعلی، ایجاد دانشگاه مشترک به وسیله اعضای هیات علمی طرفین است که عمدتا باید فعالیت آنها قابل تطبیق با مقررات جمهوری اسلامی ایران و چشم اندازهای توسعه علمی در جمهوری اسلامی ایران باشد.

تعریف موضوعات مورد علاقه طرفین متناسب با ظرفیت‌های علمی

وی یادآور شد: راهکار دیگر تعریف موضوعات مورد علاقه طرفین متناسب با ظرفیت‌های علمی، برای انجام تحقیقات مشترک است که در این حوزه نیز اولا باید موضوعاتی تعریف شود که ثمر و فایده آن برای ایران نیز حایز اهمیت باشد و ثانیا آفت تحقیقات و پروژه های علمی داخلی به آنها سرایت نکرده باشد.

روشن توضیح داد: بدین معنی که معطوف به حل مساله و مشکلی از مشکلات ایران یا جهان بشریت باشد، طبیعی است پروژه هایی باید در اولویت باشند که اولویت تحقیقاتی در ایران باشد.

وی در ادامه یادآرشد: مراکز علمی جهان مانند سایر مراکز، تلاش می کنند با دستگاه‌های مشابه خود ارتباطاتی را تعریف کرده و در حدود اختیارات و ماموریت‌های ملی خود، همکاری‌های بین‌المللی را با یکدیگرداشته باشند.

تضییغ ظرفیت های علمی

روشن افزود: طبیعی است دانشگاه های و مراکز آموزش عالی ایران هم علاقمند هستند از ظرفیت علمی سایر کشورها استفاده کنند، گرچه این  ظرفیت‌های علمی گاهی اوقات مورد تضییغ قرار می گیرد و متاثر از سیاست های کلان کشورها می شود.

نحوه رفتار برخی دانشگاه‌های خارجی با دانشمندان ایرانی در دوره تحریم

معاون حقوقی وزیرعلوم با اشاره به دوره تحریم گفت: کما اینکه در دوره تحریم ما با تضییغاتی برای استفاده دانشمندان ایرانی از ظرفیت‌های علمی برخی از دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی خارجی و بین المللی مواجه بودیم.

جلوگیری از دسترسی دانشمندان ایرانی به منابع و دستاوردهای علمی

وی افزود: تا جایی که برخی از دانشمندان ایرانی نمی توانستند با ورود به سامانه الکترونیکی از منابع و دستاوردهای علمی به ویژه در موضوعات علم فیزیک و به گونه ای علوم مرتبط با فیزیک هسته ای، به طور مشخص استفاده کنند.

توسعه مراودات علمی

روشن افزود: اما فارغ از این مشکل، اکنون که این مشکلات درحال رفع شدن است و ایران وارد دوره جدیدی در روابط خارجی شده، طبیعی است هنگام توسعه روابط با کشورهای دیگر مراودات علمی نیز زیاد شود.  

وی خاطرنشان کرد: لازم است که یادآوری کنم که در مراودات علمی با جهان به صورت ویژه با مراکز علوم، فناوری و نوآوری جنبش عدم تعهد به صورت ویژه همکاری‌هایی را داشته و داریم به طوریکه در سال گذشته که آخرین سال ریاست ایران برجنبش عدم تعهد بود، وزارت علوم موفق شد اجلاس وزیران علوم ۶۵ کشور را که سازمان‌ها و مجامع منطقه‌ای بین‌المللی داشتند را در ایران میزبانی کند.

تقویت همکاری علمی با کشورهای عضو جنبش عدم تعهد

معاون حقوقی وزیرعلوم خاطرنشان کرد: در ایران همکاری علمی و فناوری در بین این کشورها تقویت شد. بعد از ۵۴ سال به دغدغه ای که رهبران جهان در ایجاد نظامند روابط علمی در جنبش عدم تعهد داشتند، پاسخ مثبت داده شد.

وی ادامه داد: از دستاوردهایی این اجلاس درتهران می توان به گسترش دامنه همکاری‌های جنبش عدم تعهد از حوزه سیاست به حوزه علم و فناوری اشاره کرد که دپیلماسی علم و فناوری را به عنوان یک راهکار جدی برای تعاملات این جنبش به تصویر کشاند.

روشن افزود: تلاش شد نوآوری‌ها، ابتکارات و مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران، بین سایر اعضا به نمایش گذاشته شود و موفقیت‌های علمی تحقیقاتی و فناوری را در این اجلاس منعکس کند.

وی ادامه داد: خوشبختانه در این اجلاس سندی تنظیم شد که این سند سیاست های هم‌گرایانه و هم افزا در حوزه علم و فناوری را در آینده رقم خواهد زد.

رفع تبیعض علمی و تحقیقاتی

روشن افزود: از مهمترین دستاوردهای این سند، رفع تبیعض علمی، تحقیقاتی، فناوری و آموزشی و تلاش برای ابتناء اقتصاد آنها بر موضوع اقتصاد دانش بنیان است.

استفاده از ظرفیت های ایجاد شده بعد از برجام

معان حقوقی و امور مجلس وزیرعلوم افزود: بعد از برجام ما باید از این فرصتی که بدست می آید به صورت هوشمندانه  و دقیق استفاده کنیم و روابط علمی را همراه با روابط سیاسی توسعه دهیم به همین منظور پیشنهادهایی از سوی کشورهای مختلف به ویژه اعضای اتحادیه اروپا که برخی از اعضای ۱+۵ بودند به ایران صورت گرفته که منجر به تفاهم نامه هایی شده است.

پذیرش مستقیم دانشجوی خارجی در ۱۱ دانشگاه

وی افزود: این تفاهم نامه‌ها بستر مناسبی خواهد بود که ما را به اهدافمان در این حوزه برساند از سوی دیگر ایران اقدام مناسبی را تدارک دید مبنی بر اینکه به ۱۱ دانشگاه اجازه داد به صورت مستقیم نسبت به پذیرش دانشجوی خارجی در دانشگاه‌های خود براساس سازوکار ابلاغ شده اقدام کنند.

روشن ادامه داد: این اقدام اخیر اولین تجربه ایران در حوزه پذیرش دانشجوی غیرایرانی به صورت مستقیم بوده و طبیعی است که باید با یک دقت و وسواس زیاد، هم از نظر علمی و هم سیاسی نسبت به پذیرش دانشجویان اقدام شود.

 وی خاطرنشان کرد: نکته ای که همه دانشگاه‌ها و وزارت علوم و افراد ذی مدخل باید توجه داشته باشند، این است که این فرصت، می‌تواند در برخی موارد تبدیل به تهدید برای جمهوری اسلامی ایران شود، بدین معنی که نخبگان در این مراودات علمی شناسایی می شوند.

معاون حقوقی وزیرعلوم افزود: ممکن است برای آنها به صورت ویژه تدارکی دیده شود، ازجمله اینکه این نعمت‌های خدادادی که با تلاش جمهوری اسلامی ایران و خود آنان با صرف هزینه‌های فراوان به مرحله تولید و زایش فکری رسیده‌اند، به سایر کشورها منتقل شوند و ایران از تولیدات علمی آنها محروم شود. البته این به معنی بخل ورزیدن و خست نسبت به توسعه علم نخواهد بود بلکه نگرانی از محرومیت جمهوری اسلامی از ذخایر معنوی خدادادی است.

وی یادآورشد: از سوی دیگر همان طور که مقام معظم رهبری تاکید کرده اند دشمن از هرراهی که فراروی ایران و جهانیان گشوده می شود تلاش دارد تا نفوذ خود را گسترش دهد، لذا لازم است با هوشیاری راه نفوذ دشمن را مسدود کرد.