توسعه روزافزون فضاهای دانشگاهی، سربرآوردن دانشگاه‌هایی تحت عناوین مختلف از یک سو و سیر نزولی داوطلبان و کاهش جمعیت جوان و متقاضی ورود به دانشگاه از سوی دیگر، کم‌کم داستان آموزش عالی در ایران را به سراشیبی تندی سوق داده که قرار است هر سال بخشی از این تازه آمدگان و متقاضیان ورود به دانشگاه‌ها را از دور خارج کند.

به هر روی آنچه در پی می‌آید درنگی است بر اینکه چرا قطار آموزش عالی به ایستگاهی رسیده است که باید برخی را به ناچار پیاده کند.

روند رو به تزاید صندلی‌های خالی و آینده ناروشن

رییس دانشگاه سمنان،با اشاره به روند رو به تزاید صندلی های خالی در دانشگاه‌ها، گفت: کیفیت آموزشی در دانشگاه‌ها نباید تحت الشعاع پرکردن صندلی خالی قرار گیرد.

دکتر عباس هنربخش‌رئوف با اشاره به سیر نزولی داوطلبان دانشگاهی در کشور،اظهار کرد: باید مانع از توسعه کمی در فضای دانشگاهی کشور شویم.

وی با اشاره به اظهار نظر اخیر معاون وزیر علوم مبنی بر اینکه ظرف سه تا چهار سال آینده بخش عمده دانشگاه‌های غیردولتی ورشکسته می‌شوند، گفت: به هر حال با توجه به کاهش روزافزون داوطلبان در ایران، به نظر می‌رسد این اتفاق دیر یا زود رخ دهد. ضمن اینکه مراکز دانشگاهی در ایران علاوه بر اینکه باید با تأمل بیشتری به توسعه فضاهای دانشگاهی نگاه کنند،می‌بایست هر چه زودتر به سمت توسعه‌کیفی و کیفیت‌بخشی آموزش بروند .

این استاد دانشگاه،با اشاره به احتمال افزایش صندلی‌های خالی در دانشگاه‌ها،تصریح کرد: دانشگاه‌ها نباید به بهانه این‌که ظرفیت خالی دارند، کیفیت پذیرش دانشجو و آموزش را پایین بیاورند. علاوه بر این‌ دانشگاه‌ها برای ارتقاء توسعه کیفی، باید به سمت پژوهش‌های کاربردی و هدفمند، بروند.

هنربخش رئوف،در پاسخ به پرسشی در خصوص سرنوشت دانشگاه‌های خصوصی و عدم پر شدن ظرفیت‌های خالی آنها در سال‌های آینده، اظهار کرد: بدون تردید ظرف چهار-پنج سال آینده تعداد دانشجویان کاهش چشمگیری می‌یابد و این روند نزولی فعلی در آینده شتاب بیشتری می‌گیرد لذا علاوه بر جلوگیری از توسعه کمی دانشگاه‌های دولتی، باید از هم اکنون برای دانشگاه‌های بخش خصوصی نیز چاره‌ای اندیشیده شود.

رییس دانشگاه سمنان،در پاسخ به پرسشی در خصوص راه‌حل برون رفت از این وضعیت بدون متضرر شدن دانشگاه‌های خصوصی به ایسنا گفت: مدیریت یک دانشگاه خصوصی باید توجیه‌پذیر باشد لذا شاید یکی از راه‌حل‌ها ادغام برخی از این دانشگاه‌ها در هم باشد تا با تجمیع ظرفیت‌ها، زمینه ماندگاری آنها بیشتر شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان،با بیان اینکه دانشگاه‌های غیردولتی باید توان علمی و پژوهشی خود را ارتقاء دهند، خاطرنشان کرد: یکی دیگر از راه‌های عدم ورشکستگی این مراکز دانشگاهی، تخصصی‌تر شدن این دانشگاه‌ها است. به نظر می‌رسد دانشگاه‌های خصوصی، در آینده‌ای نزدیک، چاره‌ای جز تمرکز بر رشته‌های تخصصی نداشته باشند لذا باید از هم‌اکنون بسترهای این تغییر را فراهم کنند.

ضرورت زمینه‌سازی برای جذب و پذیرش دانشجویان خارجی

دکتر شاهینی رییس دانشگاه پیام نور شاهرود نیز با اشاره به ظرفیت‌های بالای دانشگاهی در کشور،معتقد است: باید زمینه جذب پذیرش دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های کشور فراهم شود.

وی،با اشاره به سیر نزولی متقاضیان ورود به دانشگاه، تصریح کرد: این روند با توجه به کاهش جمعیت جوان در ایران، در آینده نیز ادامه خواهد داشت.

رییس دانشگاه پیام نور شاهرود ادامه داد: متاسفانه با وجود کاهش دانشجویان ورودی، در سال‌های گذشته با افزایش تعداد رشته‌ها و کرسی‌ها در همه مقاطع و به ویژه کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های غیردولتی روبه‌رو بودیم.

افزایش رشته‌های ارشد و دکتری بدون افزایش اعضای هیات علمی در دولت قبل

این عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور،اضافه کرد: متاسفانه در دولت قبل نه تنها در دانشگاه‌های غیردولتی بلکه در دانشگاه‌های دولتی نیز پذیرش و توسعه کمی دانشگاه‌ها افزایش یافت. به نحوی که در دوره ای شاهد افزایش رشته‌های ارشد و دکتری دانشگاه آزاد به شکل غیر کارشناسی شده، بودیم آن‌هم بدون اینکه برای آن بسترسازی شده باشد یا تعداد اعضای هیات علمی را افزایش داده باشند.

این دکترای حقوق،در پاسخ به پرسشی در خصوص راه‌های جلوگیری از ورشکستگی دانشگاه‌های غیردولتی، به ایسنا گفت: به نظر می‌رسد برای جلوگیری از این مهم باید به طور همزمان چند راهکار را به پیش برد. نخست اینکه زمینه جذب دانشجویان غیرایرانی در دانشگاه‌های کشور فراهم شود. دوم اینکه باید به جای افزایش کمی رشته‌ها، به سمت ایجاد رشته‌های میان‌رشته‌ای برویم.

این استاد دانشگاه، اضافه کرد: به طور مثال انیمیشن از جمله رشته‌هایی است که علاقه‌مندان زیادی دارد و در آینده نیز می‌تواند به ایجاد اشتغال دانشجو بینجامد اما متاسفانه کمتر رشته‌هایی از این دست در دانشگاه‌های ما و خصوصا دانشگاه‌های غیردولتی وجود دارد.

دکتر شاهینی،با بیان اینکه فارغ‌التحصیلان باید از اشتغال پس از تحصیل اطمینان حاصل کنند، تصریح کرد: متاسفانه در حال حاضر دانشجویان چنین اطمینانی را ندارند لذا دانشگاه‌ها باید با ایجاد رشته‌های میان رشته‌ای به سمت رشته‌های کاربردی‌تر حرکت کنند.

وی، با انتقاد از فقدان دروس عملی در دانشگاه‌ها به عدم توانایی دانشجویان برخی رشته‌ها در رشته خود اشاره و خاطرنشان کرد: دانشگاه‌های ما باید در کنار دروس و واحدهای تئوری، به طور جدی‌تری به واحدهای عملی توجه کنند، چیزی که متاسفانه در طول این سال‌ها بیشتر شعار آن را دادیم.

بهره‌گیری از ظرفیت جهاددانشگاهی و پارک‌های علم‌و‌فناوری در واحدهای عملی

رییس دانشگاه پیام نور شاهرود با اشاره به توانایی‌های علمی و فناورانه دستگاه‌ها و نهادهایی همچون جهاددانشگاهی، اضافه کرد: به نظر می‌رسد که مراکز دانشگاهی می‌توانند با استفاده از نهادهایی نظیر جهاددانشگاهی، فنی و حرفه‌ای و پارک‌های علم‌و فناوری به سمت واحدهای کاربردی و عملی حرکت کنند تا فارغ‌التحصیلان شانس بیشتری برای اشتغال‌زایی داشته باشند.

وی، با بیان اینکه در حال حاضر دانشجویان دکترای برخی رشته‌ها نیز مشکل اشتغال دارند، گفت: متاسفانه برخی رشته‌ها ،فراتر از ظرفیت و زمینه اشتغال‌شان در کشور توسعه یافتند و از این رو بازار کاری برای فارغ‌التحصیلان آنها در کشور وجود ندارد.

افزایش پذیرش دانشجو در پیام نور شاهرود با وجود سیر نزولی داوطلبان

این استاد دانشگاه، با بیان اینکه دانشگاه پیام نور در سال‌های اخیر فعالیت‌های متعددی در زمینه جذب دانشجو و کاربردی کردن آموزش‌ها داشته، یادآوری کرد: از همین‌رو با وجود سیر نزولی داوطلبان ،دانشگاه پیام نور شاهرود در چند سال اخیر همواره با افزایش پذیرش دانشجو روبرو بوده است لذا به نظر می‌رسد که دانشگاه‌هایی که طی این سال‌ها با افزایش صندلی خالی روبرو بودند باید به سمت رشته‌هایی بروند که امید دانشجویان به اشتغال در آن بیشتر است.

یک مدرس دانشگاه نیز، مهمترین عامل زیان‌ده شدن و ورشکستگی دانشگاه‌های غیردولتی را رشد فزاینده دانشگاه‌های غیردولتی در سال‌های قبل ارزیابی و اضافه کرد: با توجه به سیر نزولی جمعیت جوان کشور ،شیب این سراشیبی در آینده تندتر نیز خواهد شد.ضمن اینکه خطر خالی شدن صندلی‌های بیشتر،همچنان این دانشگاه‌ها را تهدید می‌کند.

حسین اکبری مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: بنا بر آمارها با وجود توسعه کمی فضاهای دانشگاهی در کشور و استان به دلیل کاهش جمعیت جوان و متقاضی ورود به دانشگاه شاهد افزایش صندلی‌های خالی در مراکز دانشگاهی استان و بویژه دانشگاه‌های غیردولتی هستیم و این در حالی است که یکی از محورهای توسعه استان آموزش عالی است لذا ادامه این روند ارتباط مستقیمی با ایجاد خلل در روند رو به رشد توسعه در استان خواهد داشت.

وی،با بیان اینکه افزایش و توسعه رشته‌ها باید ضابطه‌مند شود، افزود: هرگونه افزایش رشته در مراکز دانشگاهی باید متناسب با نیاز بازار کار در سال‌های آتی صورت گیرد.

اکبری،با اشاره به فضای آموزشی برخی دانشگاه‌های خصوصی تصریح کرد: جدای از دروس؛ فضای دانشگاهی و محیط آموزشی نیز تاثیر زیادی به لحاظ روانی بر دانشجو دارد،افزود: متاسفانه فضای دانشگاهی در برخی دانشگاه‌های خصوصی به گونه‌ای است که اصولا دانشجو در طول تحصیل فضای دانشگاهی را درک نمی‌کند.

وی با بیان اینکه فضای دانشگاهی باید متفاوت از فضای آموزشگاهی باشد، افزود: در برخی استان‌ها برخی دانشگاه‌ها در ساختمان‌های معمولی و یا مدارس نیمه مخروبه به جذب دانشجو پرداختند . ضمن اینکه برخی از این دانشگاه‌‏‏ها در گذشته به دلیل ازدیاد داوطلبان و در حالی که از امکانات پایین و اساتید معمولی برخوردار بودند، به ایجاد رشته‏‏‌های مختلف پرداختند از این رو به نظر می‌رسد برخی مؤسسات آموزش عالی که زیرساخت‌های دانشگاهی مناسبی ندارند باید کم کم از دور خارج شده و یا در دیگر دانشگاه‌ها ادغام شوند.

این مدرس دانشگاه به گسترش بی‌ضابطه برخی رشته‌ها اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات این بخش این است که یک رشته در تمامی مراکز دانشگاهی وجود دارد و این در حالی است که رشته دیگری در هیچ‌کدام از مراکز دانشگاهی یک استان یافت نمی‌شود لذا به نظر می‌رسد که باید تمهیدی اندیشیده شود که چنانچه یک مرکز دانشگاهی مجوز یک رشته را اخذ کرد، آن رشته به دیگر مراکز دانشگاهی همجوار داده نشود. البته بدیهی است که در اعطای مجوز رشته‎‎ها باید تعادل بین دانشگاه‎‎ها رعایت شود تا کم کم به سمتی برویم که به طور مثال هر دانشگاه جدای از کیفیت‌بخشی به رشته‌های مختلف، به قطب یک رشته خاص تبدیل شود.

اکبری،با بیان اینکه دانشگاه‌های غیردولتی باید به سمت تخصصی‌شدن حرکت کنند، افزود: تجمیع این دانشگاه‌ها در یک فضای دانشگاهی و محیط آموزشی در خور، می‌تواند زمینه جذب دانشجو برای آنها را حداقل برای چندین سال تضمین کند.