نخبگان ایران در کدام دانشگاه‌ها تحصیل میکنند؟

طهورا شهبازی

در آخرین فهرست کاملی که از نخبگان علمی کشور منتشر شده است دانشگاه های جامع و صنعتی با ۵۰درصد سهم عمده ای در تعداد نخبگان دارند. در حالی که دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور تنها ۳درصد از تعداد نخبگان را به خود اختصاص داده اند. مساله از این جهت اهمیت می یابد که دانشگاه های دولتی در پذیرش دانشجو نیز نسبت به دانشگاه های دیگر با محدودیت های بیشتری روبه رو هستند.

همانطور که چندی پیش معاون آموزشی وزارت علوم اعلام کرده بود اگر چه فقط 15 درصد از کل جمعیت دانشجویی در دانشگاه های دولتی تحصیل می کنند؛ اما بخش اعظم کیفیت آموزشی را همین 15 درصد پوشش می دهند. در میان فهرست دانشمندان تاثیرگذار در هر دانشگاه تنها یک دانشگاه غیر دولتی قرار دارد که از میان ۱۷۳دانشمند، ۵دانشمند را به نام خود کرده است. و ۱۶۸دانشمند دیگر عضو ۲۹ دانشگاه دولتی هستند.

بر همین اساس سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اشاره به تهیه فهرست کاملی از نخبگان علمی کشور گفت: تاکنون به طور تقریبی 173 دانشمند از دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور در زمره دانشمندان یک درصد برتر دنیا قرار گرفته‌اند.

رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری گفت: بر اساس آمار به دست آمده، توزیع دانشمندان در رشته‌های مختلف یکسان نیست. به طوری که 50.8 درصد این دانشمندان متعلق به حوزه علوم پایه هستند. بعد از علوم پایه، علوم پزشکی دارای بیشترین تعداد دانشمند است که شامل 21.4 درصد آن‌ها می‌شود. به لحاظ سهم حاصل از نخبگان، دانشمندان علوم فنی و مهندسی در جایگاه سوم قرار داشته و 21 درصد دانشمندان تاثیرگذار علمی کشور متعلق به این حوزه هستند. علوم کشاورزی 6.4 درصد از نخبگان بین‌المللی کشور را در اختیار دارد و تنها 0.6 درصد از این نخبگان مربوط به حوزه علوم اجتماعی و انسانی است.

تعداد دانشمندان تاثیرگذار شناسایی شده در هر دانشگاه کشور

رتبه اول در بودجه و آخر در تعداد نخبگان

نگاهی به آمار تعداد نخبگان برتر علمی کشور بر حسب نوع دانشگاه نشان می دهد که سهم دانشگاه های جامع در تعداد نخبگان برتر از دانشگاه های دیگر بیشتر است. دانشگاه های جامع با ۵۰درصد بیشترین تعداد نخبگان را به خود اختصاص داده اند. بعد از آن دانشگاه های صنعتی با ۲۳درصد و دانشگاه علوم پزشکی با ۲۱درصد بیشترین سهم را در تعداد نخبگان برتر دارند. اما نکته مهم در این رتبه بندی سهم ۳درصدی دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد در تعداد نخبگان برتر علمی کشور است.

دانشگاه پیام‌نور که در چند سال اخیر در دریافت بودجه رتبه اول را به خود اختصاص داده است در تعداد نخبگان برتر رتبه آخر نصیبش شده است.

بودجه امسال دانشگاه پیام نور در حالی به بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد که تولید علم آن با دانشگاه‌های معتبری همچون دانشگاه تهران، صنعتی‌شریف، علوم‌پزشکی تهران، شهید بهشتی و صنعتی امیرکبیر قابل مقایسه نیست، دانشگاهی که با حمایت‌های دولتی و به منظور کاهش میزان قدرت و نفوذ دانشگاه آزاد اسلامی و سایر موسسه‌های آموزشی آغاز به کار کرد و امسال نیز سیاست‌های دولتی آن را به جایی رسانده است که در بودجه سال٩۴، بودجه‌ای دو برابر دانشگاه تهران، چهار برابر دانشگاه‌هایی نظیر شهید بهشتی، صنعتی امیرکبیر، صنعتی‌شریف و ده‌ها برابر دانشگاه‌های شهرستانی و صنعتی برای آن در نظر گرفته شده است. 

در حالی که همین دانشگاه ها رتبه های برتر در تعداد نخبگان را از آن خود کرده اند. در بین دانشگاه‌های جامع، دانشگاه‌های تهران، شیراز، تربیت مدرس، اصفهان، شهید بهشتی، تبریز، مازندران و بوعلی سینا به ترتیب دارای بیشترین تعداد نخبگان هستند. در بین دانشگاه‌های صنعتی، دانشگاه صنعتی شریف، اصفهان، امیرکبیر، علم و صنعت ایران و نوشیروانی بابل بیشترین تعداد دانشمند تاثیرگذار شناسایی شده‌اند. چهار پژوهشگاه نیز به نسبت مساوی دارای نخبگانی در سطح یک درصد بین‌المللی هستند که شامل پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران و پژوهشگاه علوم و فناوری رنگ است.