دانش آموختگان ارتباطات و چالش بیکاری

فرا رسیدن روز جهانی ارتباطات بهانه یی بود تا صاحبنظران این حوزه از دریچه ی مساله ی اشتغال به ارتباطات بنگرند و آن را مورد بررسی قرار دهند. استادان ارتباطات، در نشست ارتباطات و بازار کار تاکید کردند پیشرفت این رشته نیازمند تخصصی شدن و بازتعریفی دقیق از مفهوم ارتباطات در نظام آموزشی کشور است. آن ها کاهش حساسیت ها در حوزه ی ارتباطات را یکی از راهکارهای اشتغال زایی در این حوزه دانستند.

در خصوص این نشست باید گفت، «علی رسول زاده» دبیر انجمن علمی ارتباطات پیش تر در گفت وگو با خبرگزاری ها از حضور «علی ربیعی» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، «سعیدرضا عاملی» استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران و «حسام الدین آشنا» مشاور فرهنگی رییس جمهوری در این نشست خبر داده بود اما هیچ یک از آنان در دانشکده ی علوم اجتماعی حاضر نشدند. از این رو «مسعود کوثری» استادیار و مدیر گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران و «مهدی منتظرقائم» استادیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران سخنرانی در این همایش را بر عهده گرفتند. در این نشست «علی درستکار» مجری تلویزیون، وظیفه ی اجرا و هدایت نشست را بر عهده داشت.

*** ارتباطات نیازمند بازتعریفی دقیق

در ابتدای این همایش، منتظرقائم ارتباطات را حوزه ی وسیعی دانست که نیازمند دگرگونی در تعریف است. وی در این ارتباط گفت: امیدواریم اینگونه جلسه ها ما را یاری کند تا به درکی مشترک در این زمینه دست یابیم که مفهوم ارتباطات نیازمند بازتعریفی دقیق است. گاهی ما به اشتباه فکر می کنیم که تمام جزییات یک مفهوم را می دانیم اما اینطور نیست. در حوزه ی ارتباطات ما نیازمند دستیابی به تعریف های جزیی تری هستیم.

منتظرقائم یاد آور شد: در طول چند دهه ی گذشته نه فقط یک انقلاب ارتباطاتی بلکه سه یا چهار انقلاب در این حوزه رخ داده است و بیشتر ما شاهد این انقلاب ها بوده ایم. از ورود وسایل ارتباطاتی ابتدایی چون نوار کاست و ویدیو گرفته تا شکل گیری فناوری های نوین ارتباطاتی از جمله شبکه های اجتماعی همگی نشانگر تحول پذیری و سیال بودن حوزه ی ارتباطات است.

به گفته ی وی، این دگرگونی ها در حوزه ی ارتباطات، تاثیر مستقیمی بر عرصه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گذاشته است. از این رو نمی توان رشته ی ارتباطات را مستقل از عرصه های گوناگون کنشگری سیاسی و اجتماعی در نظر گرفت و تعریفی مدون و مشخصی برای آن ارایه داد.

منتظرقائم پیرو این سخنان اضافه کرد: ارتباطات حوزه یی سیال است از این جهت من به رشته یی با نام مسقل ارتباطات هیچ اعتقادی ندارم. ارتباطات، خانواده ی بسیار بزرگی از رشته های مختلف را در بر می گیرد. ارتباطات یک عرصه ی اجتماعی است و با تمام رشته های مربوط به زندگی اجتماعی انسان گره خورده است. به همین خاطر هیچ کس نمی تواند ادعا کند که به تمام بحث های نظری، عملی و بنیادی مربوط به ارتباطات اشراف کامل دارد.

به گفته ی این استاد ارتباطات، به دلیل مرز ظریفی که میان رشته ی ارتباطات با دیگر حوزه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی وجود دارد و به علت اثرگذاری مستقیم آن بر روی تمام این حوزه ها، باید در تعریف ارتباطات بازنگری شود البته شورای عالی انقلاب فرهنگی با هرگونه بازنگری در تعریف رشته ی ارتباطات مخالفت می کند.

*** دانش آموختگان ارتباطات و چالش ورود به بازار کار

یکی از پرسش های مطرح در همایش ارتباطات و بازار کار این بود که آیا ارتباطات فقط رشته یی نظری است و دانش آموختگان آن پس از پایان تحصیل خود می توانند تنها به عنوان یک منتقد یا نظریه پرداز در این حوزه فعال شوند یا اینکه باید شرایطی به وجود آید تا بتوانند وارد بازار کار عملی و رسانه یی شوند.

این پرسش بیانگر دغدغه یی بود که به نظر می رسد دستیابی به پاسخ آن به ویژه از زبان مسوولان، انگیزه ی دانشجویان ارتباطات برای برگزاری همایش روز دوشنبه بود؛ مسوولانی که البته نتوانستند در جلسه یی که دانشجویان ترتیب داده بودند حاضر شوند.

کوثری در پاسخ به این پرسش گفت: مشکل ورود فارغ التحصیلان رشته ی ارتباطات به بازار کار از یک سو به بازار کار و از سوی دیگر به کاستی های نظام آموزش عالی باز می گردد. بالا رفتن نرخ بیکاری طی 10 سال گذشته و استخدام های خارج از ظرفیت و خارج از قاعده در سازمان های دولتی در دولت قبل که جایی برای جذب نیرو باقی نگذاشته، بر چالش بیکاری نه فقط برای فارغ التحصیلان رشته ی ارتباطات بلکه در تمام سطوح دامن زده است. بنابراین دیگر راهی برای استخدام حتی فارغ التحصیلان مقطع دکتری وجود ندارد چرا که ظرفیتی برای استخدام باقی نمانده است.

به باور کوثری، تاکنون ساختار اقتصادی و اداری ما نتوانسته کاری برای اشتغال فارغ التحصیلان انجام دهد و اگر این وضعیت ادامه پیدا کند نه فقط دانش آموختگان ارتباطات بلکه دانش آموختگان دیگر رشته های دانشگاهی نیز با روبرو مواجه خواهند شد.

*** تحول در نظام اقتصادی و ساختار آموزشی؛ راه خروج از بیکاری

استادان ارتباطات در ادامه ی صحبت های خود به راه حل های خروج از بیکاری اشاره کردند و پیشنهادهایی را برای اشتغال دانش آموختگان رشته ی ارتباطات پس از پایان تحصیلاتشان ارایه کردند. به باور آن ها در این مسیر هم نظام آموزشی و هم نظام اداری و اقتصادی کشور نیازمند دگرگونی است.

کوثری در این زمینه تصریح کرد: راه خروج از معضل بیکاری برای تحصیل کردگان دانشگاهی از جمله فارغ التحصیلان ارتباطات، کارآفرینی و ایجاد بازار کار خارج از دولت است. در این مسیر افراد مستعد می توانند به راه اندازی بنگاه های کاری برای تولید و ایجاد اشتغال دست بزنند هرچند این مهم مستلزم فضای بازتر و اطمینان بخش تری در عرصه ی فعالیت های ارتباطاتی است.

وی در این باره اظهار کرد: سیاستگذاری باید به گونه یی پیش رود که به جای افزایش ولع آموزشی و مدرک گرایی، زمینه های اشتغال را تقویت کند. وقتی افراد بتوانند به آسانی در یک نظام آموزشی به مدارج بالای تحصیلی دست پیدا کنند، سطح انتظارشان به لحاظ شغلی بالا می رود و این موضوع بر چالش های اشتغال دامن می زند.

کوثری درباره ی تحول های لازم برای نظام آموزشی نیز توضیح داد: در دانشگاه های ما باید میان دانش نظری و انتقادی و دانش عملی تفکیک به وجود آید. باید نظام آموزشی در رشته ی ارتباطات به گونه یی باشد که هم دانش آموختگان نظری و هم دانش آموختگان عملی تربیت شوند.

به باور کوثری، ایجاد دانشگاه هایی که دانشجویان علاقمند به کار عملی در رشته ی ارتباطات و رسانه بتوانند به صورت کارگاهی در آنجا تحصیل کنند، بهتر می تواند به ورود فارغ التحصیلان ارتباطات به عرصه ی فعالیت های رسانه یی و ارتباطاتی کمک برساند.

منتظرقائم اما بازنگری در رشته ی ارتباطات و جزیی و تخصصی شدن آن را یکی از مهم ترین راهکارهای حل معضل بیکاری فارغ التحصیلان این رشته دانست. وی در این زمینه گفت: ما راهی نداریم جز اینکه رشته ی ارتباطات را خرد کنیم و از دل آن چندین رشته ی تخصصی بیرون بکشیم. از این طریق است که جایگاه فارغ التحصیلان این رشته در سیستم های اداری مشخص تر و تخصصی تر خواهد شد و این تخصصی شدن شاید بتواند از دغدغه ی شغلی دانش آموختگان رشته ی ارتباطات بکاهد.

منتظرقائم افزود: با تخصصی و شاخه شاخه شدن رشته ی ارتباطات، برای یک شغل با گرایش ارتباطاتی مشخص، هزاران دانش آموخته ی رشته ی ارتباطات صف نمی کشند و فارغ التحصیل گرایش های مختلف رشته ی ارتباطات تکلیف شغلی خودشان را بهتر می دانند.

به باور وی، نظام آموزشی در خصوص رشته ی ارتباطات هیچ چاره یی به جز تخصص گرایی ندارد زیرا فقط با تخصص گرایی است که می توان بهترین نیروها را با کمترین هزینه آموزش داد و روانه ی بازار کار کرد.

*** پویایی رشته ی ارتباطات؛ نیازمند برداشته شدن حساسیت ها و رویکردهای منفی

حاکم بودن نگاه ایدئولوژیک و بدبینانه نسبت به ارتباطات، یکی از چالش های موجود در مسیر ارتقای حوزه ی ارتباطات است که از سوی کارشناسان حاضر در همایش دانشکده ی علوم اجتماعی به آن اشاره شد.

به گفته ی آن ها وقتی نگاه بدبینانه نسبت به فعالیت های ارتباطاتی و رسانه یی از جمله روزنامه نگاری خبرنگاری و برنامه سازی وجود داشته باشد، این حوزه رشد نخواهد کرد و فعالان و تحصیل کردگان حوزه ی ارتباطات نمی توانند به هدف مطلوب خود دست یابند.

منتظرقائم در این ارتباط گفت: به طور کلی در دیدگاه های حاکم، نگاه مثبتی به حوزه ی ارتباطات از جمله ژورنالیسم (روزنامه نگاری) وجود ندارد. سایه ی نگاه های ایدئولوژیک بر این حوزه و ترس از آن همواره باعث شده عرصه ی ارتباطات به شیوه یی سلبی اداره شود از این رو رشته ی ارتباطات هیچ گاه به حال خودش رها نشده تا بتواند رشد چشمگیری داشته باشد.

این استاد ارتباطات افزود: منافع ایدئولوژیک و جناحی در جامعه ی ما ارتباطات را به حوزه یی حساس و تحت کنترل همیشگی تبدیل کرده است. به عنوان مثال سینما، مطبوعات و رادیو و تلویزیون اغلب در ایران تحت کنترل و نظارت هستند و بیشتر به صورت دولتی یا نیمه دولتی اداره می شوند.

منتظرقائم با تاکید بر اینکه گفته هایش را نه در چارچوب انتقاد سیاسی بلکه در قالب پیشنهادی مثبت برای بهبود عرصه ی ارتباطات کشور و وضعیت بازار کار آن بیان می کند افزود: نظارت بیش از اندازه بر عرصه ی ارتباطات تعادل طبیعی در بازار عرضه و تقاضا را بر هم زده است و بازار این حوزه به جای آنکه در دست نیروهای عرضه و تقاضا باشد در دست دولت است.

به گفته ی این استاد ارتباطات دانشگاه تهران، تغییر این وضعیت و برداشته شدن نگاه ایدئولوژیک از عرصه ی ارتباطات می تواند بر تخصصی شدن آن بیافزاید و همزمان تاثیر مثبتی بر گسترش و پویایی حوزه های کاری مربوط به ارتباطات بگذارد.

ارسال دیدگاه

0

  عضویت  
اطلاع از

تبلیغات متنی