در سال 1361 داوطلبان به سه گروه کلی داوطلبان آزاد، داوطلبان منطقه ‌ای و داوطلبان نهادها تقسیم می­شدند. داوطلبان آزاد، شامل کسانی می­شد که دیپلم خود را از استان تهران یا یکی از شهرهای تبریز، ارومیه، رشت، ساری، مشهد، کرمان، زنجان، سمنان، یزد، اراک، اصفهان، کرمانشاه، همدان و شیراز اخذ نموده بودند. داوطلبان منطقه ­ای نیز شامل افرادی که جزو منطقه آزاد نبودند می­شد؛ البته این داوطلبان درصورت تمایل می‌توانستند از سهمیه آزاد استفاده کنند.

سهمیه هریک از گروه­های فوق­الذکر حدوداً معادل یک سوم کل ظرفیت دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی بود.

بخش­های کشور  از سال 1363 به پنج منطقه در قالب سهمیه مناطق تقسیم بندی شده (با وقوع جنگ تحمیلی و تبعات ناشی از آن، سهمیه‌ هایی مانند خانواده شهداء ، رزمندگان و شاهد (فرزندان شهدا ) نیز اضافه شد) و این روند تا سال1367 ادامه داشت و از سال 1368 به بعد، سهمیه مناطق به سه منطقه تقلیل یافت. در حال حاضر با توجه به مصوبه مجلس شورای اسلامی در خصوص ارایه قانون جامع خدمت رسانی به ایثارگران، تغییراتی در نحوه سهمیه بندی داوطلبان آزمون سراسری سال 1393 صورت پذیرفته  است که به شرح کامل سهمیه بندی این آزمون در این قسمت پرداخته می­شود.

سهمیه­بندی داوطلبان در آزمون سراسری سال 1393

بر اساس مصوبات مراجع ذی­صلاح، هر یک از داوطلبان در آزمون سراسری دارای سهمیه مشخصی هستند. این سهمیه بر اساس اطلاعاتی که داوطلبان در فرم تقاضانامه ثبت­نامی تکمیل نمو­ده­اند، در کارنامه اولیه آنان درج خواهد شد (اطلاعات ارسالی داوطلبان در تقاضانامه در زمان قبولی توسط دانشگاه محل قبولی کنترل می‌شود). میزان ظرفیت اختصاص یافته به سهمیه‌ ها بر اساس نسبت شرکت کنندگان سهمیه بندی مناطق است.

 

این سهمیه شامل سهمیه مناطق (منطقه یک، دو و سه) خانواده شهداء، ایثارگران و رزمندگان است و تعداد و درصد حاضران در جلسه آزمون هر یک از سهمیه ها در هر گروه آزمایشی در جدول شماره (1) آمده است.

جمع	سهمیه نهایی						گروه آزمایشی
	رزمندگان	ایثارگران	خانواده شهدا	منطقه 3	منطقه 2	منطقه1
191,385	16	4,119	96	43,572	83,283	60,299	تعداد	علوم ریاضی و فنی
100.00	0.01	2.15	0.05	22.77	43.52	31.51	درصد
443,639	170	13,496	609	172,771	183,014	73,579	تعداد	علوم تجربی
100.00	0.04	3.04	0.14	38.94	41.25	16.59	درصد
217,199	148	5,076	409	100,489	76,815	34,262	تعداد	علوم انسانی
100.00	0.07	2.34	0.19	46.27	35.37	15.77	درصد
40,608	8	1,049	55	12,087	14,660	12,749	تعداد	هنر
100.00	0.02	2.58	0.14	29.77	36.10	31.40	درصد
98,960	12	2,089	62	30,199	39,383	27,215	تعداد	زبان­های خارجی
100.00	0.01	2.11	0.06%	30.52	39.80	27.50	درصد
991,791	354	25,829	1,231	359,118	397,155	208,104	تعداد	جمع
	0.04	2.60	0.12	36.21	40.04	20.98	درصد

در تقسیمات کشوری که توسط وزارت کشور تعیین شده است، کشور دارای استان، شهر ، بخش و زیربخش یا دهستان است. داوطلبان باید توجه داشته باشند که بخش محل تحصیل سه سال آخر متوسطه برای داوطلبان نظام قدیم و بخش اخذ مدرک پیش‌دانشگاهی و دو سال آخر متوسطه برای داوطلبان نظام ترمی واحدی یا سالی  – واحدی در اختصاص سهمیه ‌نهایی آنان تعیین­کننده است.

داوطلبانی که در بند 16 فرم ثبت نامی خود در آزمون سراسری،  سهمیه ثبت­نامی مناطق را انتخاب نموده‌اند، بر اساس سه سال آخر بخش محل تحصیل دارای سهمیه نهایی منطقه یک، دو یا سه خواهند شد. در جدول ذیل بخش­های کشور با سهمیه منطقه یک و دو مشخص شده است و سایر مناطق که در جداول شماره (2) و (3) ارایه نگردیده است، دارای سهمیه منطقه سه هستند.

ردیف	استان	شهر	بخش
1	اذربایجان شرقی	تبریز	مرکزی
2	اصفهان	اصفهان	مرکزی
3	تهران	تهران	کن
4	تهران	تهران	مرکزی
5	تهران	شمیرانات	تجریش
6	تهران	شمیرانات	لواسانات
7	خراسان رضوی	مشهد	مرکزی
8	فارس	شیراز	مرکزی

استان	شهر	بخش	استان	شهر	بخش	استان	شهر	بخش
اذربایجان‌شرقی	بناب	مرکزی	تهران	ورامین	مرکزی	کرمان	سیرجان	مرکزی
اذربایجان‌شرقی	جلفا	مرکزی	تهران	اسلامشهر	احمدابادمستوفی	کرمان	کرمان	مرکزی
اذربایجان‌شرقی	مراغه	مرکزی	چهارمحال‌وبختیاری	بروجن	مرکزی	کرمانشاه	کرمانشاه	مرکزی
اذربایجان‌شرقی	مرند	مرکزی	چهارمحال‌وبختیاری	شهرکرد	مرکزی	گلستان	گرگان	مرکزی
اذربایجان‌شرقی	میانه	مرکزی	چهارمحال‌وبختیاری	فارسان	مرکزی	گیلان	بندرانزلی	مرکزی
اذربایجان‌غربی	ارومیه	مرکزی	چهارمحال‌وبختیاری	شهرکرد	فرخشهر	گیلان	رشت	مرکزی
اذربایجان‌غربی	بوکان	مرکزی	خراسان جنوبی	بیرجند	مرکزی	گیلان	رودسر	مرکزی
اذربایجان‌غربی	خوی	مرکزی	خراسان رضوی	تربتحیدیه	مرکزی	گیلان	طوالش	مرکزی
اذربایجان‌غربی	سلماس	مرکزی	خراسان رضوی	سبزوار	مرکزی	گیلان	لاهیجان	مرکزی
اذربایجان‌غربی	مهاباد	مرکزی	خراسان رضوی	قوچان	مرکزی	گیلان	لنگرود	مرکزی
اذربایجان‌غربی	میاندواب	مرکزی	خراسان رضوی	کاشمر	مرکزی	لرستان	بروجرد	مرکزی
اذربایجان‌غربی	نقده	مرکزی	خراسان رضوی	گناباد	مرکزی	لرستان	خرماباد	مرکزی
اردبیل	اردبیل	مرکزی	خراسان رضوی	نیشابور	مرکزی	مازندران	امل	مرکزی
اردبیل	خلخال	مرکزی	خراسان شمالی	بجنورد	مرکزی	مازندران	بابل	بندپی‌شرقی
اصفهان	ارانوبیدگل	مرکزی	خوزستان	اهواز	مرکزی	مازندران	بابل	مرکزی
اصفهان	اردستان	زواره	خوزستان	بهبهان	مرکزی	مازندران	بابلسر	مرکزی
اصفهان	اردستان	مرکزی	خوزستان	دزفول	مرکزی	مازندران	بهشهر	مرکزی
اصفهان	اصفهان	بنرود	خوزستان	اهواز	غیزانیه	مازندران	تنکابن	مرکزی
اصفهان	اصفهان	جرقویه‌سفلی	خوزستان	اهواز	اسماعیلیه	مازندران	جویبار	مرکزی
اصفهان	اصفهان	جرقویه‌علیا	زنجان	ابهر	مرکزی	مازندران	چالوس	مرکزی
اصفهان	اصفهان	کوهپایه	زنجان	زنجان	مرکزی	مازندران	رامسر	مرکزی
اصفهان	برخوار	مرکزی	سمنان	دامغان	مرکزی	مازندران	ساری	مرکزی
اصفهان	خمینیشهر	مرکزی	سمنان	سمنان	مرکزی	مازندران	فریدونکنار	مرکزی
اصفهان	خوانسار	مرکزی	سمنان	شاهرود	مرکزی	مازندران	قایمشهر	مرکزی
اصفهان	شاهین‌شهرومیمه	مرکزی	سمنان	گرمسار	مرکزی	مازندران	محموداباد	مرکزی
اصفهان	شاهین‌شهرومیمه	میمه	سیستان‌وبلوچستان	زاهدان	مرکزی	مازندران	نور	چمستان
اصفهان	شهرضا	مرکزی	فارس	اباده	مرکزی	مازندران	نور	مرکزی
اصفهان	فلاورجان	مرکزی	فارس	استهبان	مرکزی	مازندران	نوشهر	مرکزی
اصفهان	کاشان	مرکزی	فارس	اقلید	مرکزی	مرکزی	اراک	مرکزی
اصفهان	گلپایگان	مرکزی	فارس	جهرم	مرکزی	مرکزی	تفرش	مرکزی
اصفهان	لنجان	مرکزی	فارس	داراب	مرکزی	مرکزی	خمین	مرکزی
اصفهان	مبارکه	مرکزی	فارس	شیراز	زرقان	مرکزی	دلیجان	مرکزی
اصفهان	نایین	مرکزی	فارس	فسا	مرکزی	مرکزی	زرندیه	مرکزی
اصفهان	نجفاباد	مرکزی	فارس	فیروزاباد	مرکزی	مرکزی	ساوه	مرکزی
اصفهان	نطنز	امامزاده	فارس	قیروکارزین	مرکزی	مرکزی	محلات	مرکزی
اصفهان	نطنز	مرکزی	فارس	کازرون	مرکزی	هرمزگان	بندرعباس	مرکزی
اصفهان	فلاورجان	قهدریجان	فارس	لارستان	مرکزی	همدان	بهار	مرکزی
اصفهان	لنجان	فولادشهر	فارس	لامرد	مرکزی	همدان	تویسرکان	مرکزی
بوشهر	بوشهر	مرکزی	فارس	مرودشت	مرکزی	همدان	ملایر	مرکزی
تهران	اسلامشهر	مرکزی	فارس	ممسنی	مرکزی	همدان	نهاوند	مرکزی
تهران	تهران	آفتاب	فارس	نیریز	مرکزی	همدان	همدان	مرکزی
تهران	دماوند	رودهن	فارس	لامرد	چاهورز	یزد	اردکان	مرکزی
تهران	دماوند	مرکزی	قزوین	قزوین	مرکزی	یزد	تفت	مرکزی
تهران	ری	مرکزی	قم	قم	مرکزی	یزد	اشکذر	مرکزی
تهران	پردیس	بومهن	کردستان	سنندج	مرکزی	یزد	میبد	مرکزی
تهران	پردیس	جاجرود	کردستان	سنندج	سیروان	یزد	یزد	مرکزی
تهران	شهریار	مرکزی	کرمان	رفسنجان	مرکزی	البرز	کرج	مرکزی

 

مطابق جداول شماره (2) و (3) چنانچه بخش محل تحصیل هر سه سال آخر داوطلب در یک منطقه  باشد، سهمیه اختصاص یافته به آن منطقه به عنوان سهمیه نهایی داوطلب منظور خواهد شد.

تذکر 1 :  در صورتی که بخش‌های محل تحصیلی سه سال آخر متوسطه داوطلبان از سهمیه مناطق متفاوت باشد، سهمیه داوطلب براساس بخش محل اخذ مدرک تحصیلی بخش مرفهتر ( حتی یک سال از سه سال) تعیین میشود.

مثال: اگر داوطلبی سه سال آخر بخش محل تحصیل خود را در بخش­های زیر گذرانده باشد،   سهمیه نهایی این داوطلب منطقه یک خواهد شد:

بخش	سهیه	سهمیه نهایی
سال آخر تحصیلی:          استان:تهران              شهر:تهران     بخش:مرکزی	سهمیه:منطقه یک	سهمیه نهایی ¬منطقه 1
یک سال ماقبل آخر:       استان:خراسان­رضوی    شهر:مشهد     بخش:طرقبه	سهمیه:منطقه سه
دو سال ماقبل آخر:         استان:خراسان­رضوی    شهر:مشهد     بخش:طرقبه	سهمیه:منطقه سه

 

نکته 2 :  فارغ­التحصیلان کاردانی آموزشکده‌های فنی و حرفه­ای، بر اساس بخش محل تحصیل سال اول، دوم و سوم هنرستان، دارای یکی از سهمیه ­های منطقه یک، دو یا سه خواهند بود.

نکته 3 : داوطلبانی‌که دو سال آخر تحصیل خود را در خارج از کشور گذرانده‌اند، جزو منطقه سه محسوب می‌شوند.

نکته 6:کلیه داوطلبان معلول (نابینا، ناشنوا، نیمه‌بینا، نیمه شنوا و معلولان جسمی حرکتی) جزو سهمیه منطقه سه محسوب می‌شوند.

با توجه به تصویب قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، گزینش داوطلبان واجد شرایط براساس این قانون صورت می­گیرد.

–ایثارگران:همسر و فرزندان شهدا، آزادگان و همسر و فرزندان آنان، جانبازان، همسر و فرزندان جانبازان با جانبازی 25 درصد به بالا، جزو سهمیه ایثارگران محسوب می­شوند و تابع ضوابط مربوط به سهمیه ایثارگران هستند. ظرفیت اختصاصی برای این دسته از داوطلبان 20 درصد از ظرفیت هر کدرشته محل است و حدنصاب نمره این داوطلبان 80 درصد نمره گزینش آزاد برای تمامی رشته­های تحت پوشش وزارت بهداشت(رشته­هایی که در دانشگاه­های علوم پزشکی ارایه می­شوند) و 70درصد نمره  گزینش آزاد برای سایر رشته‌هاست.

–رزمندگان:رزمندگان (با حداقل شش ماه حضور در جبهه) جزو سهمیه رزمندگان محسوب می­شوند و تابع ضوابط مربوط به سهمیه رزمندگان هستند. حدنصاب نمره برای این داوطلبان 75 درصد نمره گزینش آزاد در رشته محل مورد نظر است.

– خانواده شهدا:پدر، مادر، خواهر و برادر شهید جزو سهمیه خانواده شهدا محسوب می­شوند و تابع ضوابط مربوط به سهمیه خانواده شهدا هستند.

– داوطلبان مشمول سهمیه رزمندگان سپاه پاسداران و وزارت جهاد کشاورزی از سال 1368 به بعد و داوطلبان مشمول سهمیه‌ های رزمندگان و ایثارگران بنیاد شهید و امور ایثارگران از سال 1376 به بعد، فقط یکبار میتوانند با استفاده از سهمیه مربوط در رشته‌های تحصیلی دوره روزانه پذیرفته شوند. این داوطلبان مجاز به استفاده مجدد از سهمیه نیستند. لازم به توضیح است داوطلبانی که با استفاده از سهمیه رزمندگان و ایثارگران در دوره‌های نوبت دوم (شبانه)، پیام نور، غیرانتفاعی، نیمه‌حضوری ، مجازی و پردیس‌های خودگردان آزمون سراسری پذیرفته شوند، در صورت انصراف از قبولی اولیه، منحصراً یک بار دیگر مجاز به استفاده از سهمیه مذکور خواهند بود.

گزینش آزاد: در کلیه کد رشته‌ محل‌ها، انتخاب‌کنندگان بدون توجه به سهمیه و گزینش بومی، صرفاً براساس نمره مرتب شده و نمره آخرین نفر پذیرفته شده هرکد رشته محل که صرفاً براساس ظرفیت آن کد رشته محل تعیین می‌شود، نمره گزینش آزاد نامیده می‌شود.

نکته 1: سهمیه ­های منطقه یک، دو، سه و خانواده شهداء در کد رشته­ محل­هایی که داوطلب، بومی آن کدرشته­هاست اعمال می­شود؛ در واقع داوطلب دارای سهمیه منطقه سه اگر در کدرشته­ای بومی محسوب نشود، در قسمت آزاد گزینش خواهد شد و در سهمیه منطقه سه گزینش نمی‌شود.برای روشن­تر شدن مطلب، به این مثال توجه نمایید:

فرض کنید که داوطلبی، بومی استان یزد بوده و دارای سهمیه منطقه سه در گروه آزمایشی علوم ریاضی­وفنی است. چنانچه این داوطلب متقاضی رشته مهندسی معماری در دانشگاه­های یزد،‌اصفهان یا چهارمحال­بختیاری باشد، با توجه به اینکه نوع گزینش بومی رشته مذکور ناحیه­ای است، بومی این استان­ها محسوب می­شود و در بین داوطلبان هم سهمیه خود یعنی  منطقه سه گزینش خواهد شد؛ اما اگر این داوطلب، متقاضی رشته مهندسی معماری دانشگاه تهران یا زنجان یا زاهدان باشد، از آنجا که بومی (هم ناحیه ای ) این استان­ها نیست، در سهمیه آزاد به رقابت با سایر داوطلبان خواهد پرداخت .

نکته 2 : با توجه به اجرای قانون جامع خدمت­رسانی به ایثارگران، مصوب مجلس محترم شورای اسلامی، ‌از آزمون سراسری سال 1393 سهمیه شاهد به سهمیه ایثارگران تغییر یافته است.

نکته 3: کلیه داوطلبان مشمول سهمیه ایثارگر و رزمنده، فقط یکبار میتوانند با استفاده از سهمیه مورد نظر در رشته‌های تحصیلی دوره روزانه آزمون سراسری پذیرفته شوند(برای داوطلبان ایثارگر از 76 به بعد و رزمنده از 68 به بعد)  و حتی در صورتی که در رشته قبولی ثبتنام کرده یا نکرده باشند، حق استفاده مجدد از سهمیه مذکور را در آزمون سراسری نخواهند داشت. همچنین این دسته از داوطلبان، در صورت پذیرفته شدن (سال 1387 و قبل آن) در دوره­هایی به غیر از دوره روزانه(شبانه، پیام­نور، غیرانتفاعی، نیمه حضوری و مجازی) در صورت انصراف از رشته قبولی می­توانند مجدداً فقط یک بار دیگر در آزمون سراسری از سهمیه استفاده نمایند.

1- سهمیه مناطق محروم

1-1) 40  درصد ظرفیت هر یک از کد رشته­های دوره روزانه 9 استان محروم شامل استان­های (ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهکیلویه و بویراحمد، لرستان، هرمزگان) به داوطلبان بومی خود استان­های فوق اختصاص دارد.

1-2) بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و به منظور تامین نیروی متخصص استان­های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان،کردستان، کرمانشاه، کهکیلویه و بویر احمد، لرستان و هرمزگان در رشته­های مورد نیاز برحسب نظر استانداری­های این استان­ها و به تعداد 500 نفر به نسبت شانس قبولی هر یک از استان­ها در دانشگاه­ها تقسیم می­شوند.

2 – سهمیه داوطلبان شهرستان‌های جنوب استان کرمان (جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، رودبار، قلعه‌گنج و منوجان) و بخش بشاگرد در استان هرمزگان

بر اساس مصوبه شصتمین جلسه کمیته مطالعه و برنامه‌ریزی آزمون سراسری، داوطلبان بومی شهرستان‌های مذکور که سه سال آخر تحصیلات دوره متوسطه آنان (سال دوم، سوم و پیش‌دانشگاهی) در این شهرستان‌ها یا یکی از بخش‌های تابع آن بوده است، می­توانند کدرشته­های اختصاصی این شهرستان‌ها را از بخش‌های مربوط در این دفترچه انتخاب نمایند. بدیهی است که در صورت پذیرفته شدن در این کدرشته­ها، داوطلبان می­بایست گواهی مربوط را در زمان ثبت­نام به مؤسسه­ای که در آن قبول شده­اند، ارایه نمایند؛ در غیر این‌صورت، قبولی آنها لغو می­شود. ضمناً پذیرفته‌شدگان مشمول تسهیلات این طرح باید متعهد شوند که به مدت دو برابر مدت تحصیل در مناطق محروم استان خود خدمت نمایند.

3–سهمیه داوطلبان زلزله‌زده شهرستان­های اهر، ورزقان و هریس استان آذربایجان شرقی

بنا بر مصوبه 732 شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ 20/1/92 داوطلبان بومی(اقامت یا یکی از سه سال آخر تحصیل) کلیه بخش­های شهرستان­های اهر،‌ورزقان و هریس می­توانند از سهمیه اختصاصی به خود (در قسمت ظرفیت­های اختصاصی به مناطق محروم) استفاده نمایند.

4 – سهمیه داوطلبان شهرستان ابوموسی

در راستای اجرای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر اختصاص سهمیه برای داوطلبان شهرستان ابوموسی در آزمون سراسری، پذیرش داوطلبان بومی ابوموسی در دانشگاه هرمزگان، همانند شرایط پذیرش رزمندگان است (سهمیه 40 درصدی ظرفیت با اعمال 75 درصد حدنصاب گزینش آزاد).

تبصره1- سکونت مستمر داوطلب به مدت سه سال در شهرستان ابوموسی ملاک بومی بودن است.

تبصره2- چنانچه داوطلبان واجد شرایط حدنصاب لازم را در رشته­های دانشگاه هرمزگان کسب ننمایند، در دانشگاه پیام نور ابوموسی جایابی و معرفی می­شوند.

مطابق ضوابط و شرایط مندرج در دفترچه راهنمای شماره 1، دارندگان دیپلم بهیاری مورد تایید آموزش و پرورش که بند 24 تقاضانامه ثبت­نامی را علامتگذاری نموده­اند، چنانچه مجاز به انتخاب رشته شده باشند، در صورت انتخاب کدرشته­های پرستاری با نمره­کل  زیرگروه یک گروه آزمایشی علوم تجربی که‌ رشته پرستاری در این زیرگروه قرار دارد و احتساب با تاثیر مثبت نمره درس تخصصی بهیاری با ضریب 4 گزینش خواهند شد.  ضمناً گزینش این گونه داوطلبان برای سایر رشته­ها، با نمره کل بدون احتساب دروس تخصصی بهیاری خواهد بود.

حدود 80 درصد از ظرفیت‌رشته‎ راهنمایی ‌و مشاوره به‌ سهمیه‌ آموزگاران ‌وزارت‌ آموزش‌ و پرورش‌ اختصاص‌می‌یابد.

1– پذیرفته­شدگان دارای سهمیه نهایی منطقه یک، ایثارگر و رزمنده در صورت پذیرفته شدن یک برابر مدت تحصیل تعهد خدمت دارند.

2ـ پذیرفته­شدگان دارای سهمیه نهایی منطقه دو یا سه، در صورت پذیرفته شدن دو  برابر مدت تحصیل تعهد خدمت دارند.

تبصره 1: میزان تعهد خدمت سهمیه مناطق، فقط برای پذیرفته­شدگان دوره روزانه است و پذیرفته­شدگان سایر دوره­ها شامل تعهد خدمت نخواهند بود.

تبصره 2: پذیرفته­شدگان دارای سهمیه نهایی منطقه دو یا سه، در صورتی که حداقل سهمیه منطقه یک یا سهمیه آزاد را درکدرشته محل قبولی کسب نمایند،  به تشخیص دانشگاه یک برابر مدت تحصیل تعهد خدمت دارند.

تبصره 3: تعهداتپذیرفته شدگان کد رشته های خاص (به عنوان نمونه مخصوص داوطلبان استان یا شهر خاص، بورسیه­ها یا مناطق محروم) بر اساس قرارداده­های منعقد شده بین نهاد­های مربوط  صورت می‌پذیرد و مشمول موارد فوق نیست.