در اینجا به معرفی یکی از رشته های پرطرفدار رشته ریاضی، یعنی رشته مهندسی معماری می پردازیم. در این مطلب ویژگی ها وشرایط این رشته در اختیار داوطلبان و علاقمندان گرامی قرار داده شده است. لطفا برای مطالعه کامل مطلب معرفی رشته مهندسی معماری به ادامه مطلب مراجعه کنید.

هدف از رشته مهندسی معماری:
رشته معماری دارای دو جنبه هنری و فنی است که درسهای طراحی، زیبایی شناسی و نحوه زیبا کردن حجم‌ها ، نماها و پلان‌ها به هنر بر می‌گردد و دروسی مثل سازه‌های بتنی و فلزی، مقاومت مصالح، ایستایی، تاسیسات مکانیکی و الکتریکی به جنبه‌ فنی این رشته مربوط می‌شود. در این رشته دروس هنری اهمیت بیشتری داشته و دروس علمی و فنی در راستای دروس هنری است. برای مثال یک معمار در طراحی خانه باید فضای آرامش‌بخشی را ایجاد کند تا باعث اضطراب ، خستگی و دلتنگی نگردد. کاری که بیش از رعایت اصول فیزیکی مثل نور و صوت، نیاز به آشنایی با اصول زیبایی‌شناسی دارد.

ماهیت رشته مهندسی معماری:
معماری ترکیب، طراحی و پدیدآوردن فضای زیست انسان در طبیعت است؛ که این فضا می‌تواند مسجد، بیمارستان، مسکن، مدرسه و یا هر فضای دیگری باشد که شهر را به وجود می‌آورد.
دوره کارشناسی مهندسی معماری دوره‌ای است حرفه‌ای که پرورش استعداد خلاقه، انتقال دانشها و مهارتهای عمومی حرفه معماری و حصول کارآیی عمومی در این رشته را هدف قرار می‌دهد. در راستای هدف فوق سعی شده است که در برنامه‌ریزی این دوره حداکثر بهای ممکن به پروژه‌های طراحی معماری و دروس فنی و نظری پیرامون آن داده شود.
دوره کارشناسی معماری حداقل چهارسال به طول می‌انجامد. پیش از شروع دوره، یک نیمسال به عنوان پیش نیاز ارائه می‌گردد که جزو سنوات تحصیلی به حساب نمی‌آید ولی 8 واحد آن جز واحدهای دوره محسوب می‌گردد. فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی مهندسی معماری می‌توانند در دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته ادامه تحصیل دهند.
تعداد کل واحدهای درسی دوره 140 واحد است و فارغ‌التحصیلان این دوره قادر به ایفای نقش در زمینه‌های زیر خواهند بود:
1 – طراحی (تک بنا یا مجموعه زیستی کوچک) ، از طرحهای اولیه تا مراحل اجرایی کار و طراحی اجزاء و عناصر تشکیل دهنده بنا که این زمینه وظیفه محوری کار معمار را تشکیل می‌دهد.
2 – همکاری با گروه مهندسان مشاوره معماری در جهت توسعه طرحها و تهیه نقشه‌های معماری مراحل یک و دو. 
3- نظارت بر صحت انجام کار در عملیات اجرایی ساختمانی.
4 – مشارکت در مدیریت اجرایی پروژه‌های معماری.
5 – عضویت در کادر فنی شهرداریها و سازمانهای مشابه.
6 – تدریس در دوره‌های کاردانی و همینطور دبیرستانهای فنی حرفه‌ای و کار دانش آموزش و پرورش .
 
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه برای دانشجویان رشته مهندسی معماری:

دانشجوی این رشته علاوه بر توانمندی در طراحی و قدرت تجسم و خلاقیت، لازم است که در درس ریاضی بخصوص در هندسه قوی باشد چون برای آموزش فن و تکنیک معماری باید دروسی مثل هندسه کاربردی ، هندسه مناظر و ریاضیات و آمار را مطالعه کرد.
دانشجوی معماری باید اطلاعات عمومی خوبی در زمینه تاریخ بخصوص تاریخ معماری ایران و جهان ، جغرافیا ، اقلیم‌شناسی ، روانشناسی ، مردم‌شناسی و اقتصاد داشته باشد. چون معماری برای رونق و شکوفایی خویش از تمامی این علوم استفاده می‌کند.
همچنین دانشجوی رشته معماری باید بتواند به زبان معماری مطلبش را روی کاغذ بیاورد. یعنی از یک سو ذهنی قوی و خلاق داشته و از قدرت تجسم خوبی برخوردار باشد و از سوی دیگر طراحی چیره دست باشد تا بتواند به زبان معماری که همان طراحی بناها و فضاهای زندگی است، سخن بگوید.
معماری بیش از آنکه علم و تکنیک باشد، ذوق و سلیقه و استعداد است و معمار کسی است که طرحهای فردی‌اش با نقاشی و مجسمه‌سازی رقابت کند و در واقع بتواند مجسمه‌ای کاربردپذیر بسازد. به همین دلیل می‌توان گفت که معمار یک هنرمند است و باید مانند هر هنرمند دیگری چشم، ذهن و دستی توانا داشته باشد تا بتواند به یاری چشم و با تکیه بر ذخیره فرهنگی خود بخوبی ببیند و سپس با ذهنی پویا آنچه را که دیده است به تحلیل کشیده و با احساس و عاطفه درآمیزد و در نهایت به یاری دست و با کمک گرفتن از دانش های فنی و تکنیکی طرحی نو را خلق کند.
با توجه به دروس خاص این رشته و نیاز به عکسبرداری، تهیه نقشه و … به نظر می‌رسد در مقاطعی هزینه تحصیل در این رشته بالا باشد. 

نکات تکمیلی رشته مهندسی معماری:

رشته معماری تا سال 78 در مقطع کارشناسی ارشد پیوسته دانشجو می‌پذیرفت و دانشجویان در طی شش سال، اطلاعات علمی و هنری لازم را برای طراحی یک بنا آموزش می‌دیدند و در نهایت پس از فارغ‌التحصیلی می‌توانستنداز طراحی یک کیوسک گل‌فروشی گرفته تا طراحی مجتمع‌های مسکونی، تالارها و مجتمع‌های ورزشی را برعهده بگیرند و یا به کارهای جنبی این رشته بپردازند. اما از سال 78 این رشته مانند سایر رشته‌های مهندسی در مقطع کارشناسی دانشجو می‌پذیرد و دانشجویان پس از فارغ‌التحصیل شدن در صورت علاقه‌مندی می‌توانند در آزمون کارشناسی ارشد شرکت کنند.
به عبارت دیگر طول دوره رشته معماری از 6 سال به 4 سال کاهش یافته و در نتیجه تعدادی از دروس این رشته که شامل دروس هنری پیشرفته و تخصصی می‌شود، از مقطع کارشناسی حذف شده است.
حال سوال اینجا است که آیا فرصت‌های شغلی فارغ‌التحصیل مهندسی معماری با مدرک کارشناسی با فارغ‌التحصیل مهندسی معماری که دارای مدرک کارشناسی ارشد است، متفاوت می‌باشد؟
متاسفانه در آزمون سراسری از داوطلبان رشته معماری ، آزمون تخصصی معماری گرفته نمی‌شود و به همین دلیل بعضی از دانشجویان پس از ورود به دانشگاه تازه متوجه می‌شوند که به رشته معماری علاقه‌ای ندارند و در نهایت پس از 6 سال تحصیل نمی‌توانند به عنوان یک معمار هنرمند وارد بازار کار شوند. اما در حال حاضر دانشجو می‌تواند پس از پایان دوره لیسانس در صورت علاقه‌مندی در یکی از گرایشهای شهرسازی، مرمت و احیاء بناها ، معماری منظر و یا معماری تخصصی ادامه تحصیل دهد و یا این که زودتر وارد بازار کار شده و به عنوان معمار فنی به طراحی تک‌بناها یا مجموعه‌های زیستی کوچک پرداخته و یا ناظر اجرای طرح و سرپرست دفاتر مشاوره باشد. 

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر رشته مهندسی معماری :

امکان ادامه تحصیل در این رشته با توجه به اینکه از سال 78 ، در مقطع کارشناسی ارشد به کارشناسی تبدیل شده است، در مقطع کارشناسی ارشد در گرایشهای : برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای ، طراحی شهری، معماری منظر، مرمت و احیاء بناها و بافتهای تاریخی میسر است. 

رشته‌های مشابه و نزدیک به رشته مهندسی معماری :

تا حدودی مهندسی عمران نزدیک به این رشته می‌باشد.
مهندس عمران با منطق صحبت می‌کند اما مهندس معمار از فرهنگ، هویت و زیبایی سخن می‌گوید، به عبارت دیگر معماری در طراحی یک بنا علاوه بر رعایت اصول فنی به جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی ، روانشناسی و زیبایی شناسی توجه دارد در حالی که مهندس عمران در طراحی یک بنا تنها به ایستایی و مقاومت آن توجه می‌کند. به همین دلیل اگر فضاهای زیست تنها توسط مهندس عمران ساخته شود، شاهد نابه‌هنجاری‌هایی خواهیم بود که موجب اضطراب ، نگرانی و آلودگی صوتی خواهد شد.

آینده شغلی و بازار کار رشته مهندسی معماری:

با توجه به این که در سطح کارشناسی به جنبه‌های فنی معماری توجه بیشتری می‌شود ، در نتیجه فارغ‌التحصیل این رشته می‌تواند به ساختمان سازی (طراحی فنی ساختمانهای مختلف) بپردازد اما فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد چون جنبه‌های هنری معماری را آموزش دیده است، بیشتر به هنر معماری می‌پردازد. در یک مثال می‌توان گفت که نوع کار لیسانس و فوق لیسانس معماری مثل نوع کار پزشک عمومی و پزشک متخصص است. یعنی لیسانس معماری به کلیات معماری می‌پردازد و فوق لیسانس معماری به صورت تخصصی در این رشته فعالیت می‌کند.
اگر یک مهندس معماری بخواهد فقط در تهران یا در شهرهای بزرگ کار کند فرصتهای شغلی فراوانی برایش وجود ندارد. اما در شهرهای کوچک کمبود مهندس معماری کاملا احساس می‌شود تا جایی که در بعضی از شهرها کار یک مهندس معماری را تکنسین عمران انجام می‌دهد.
در حال حاضر دانشجو می‌تواند پس از پایان دوره لیسانس در صورت علاقه‌مندی در یکی از گرایشهای شهرسازی ، مرمت و احیاء بناها، معماری منظر و یا معماری تخصصی ادامه تحصیل دهد و یا این که زودتر وارد بازار کار شده و به عنوان معمار فنی به طراحی تک بناها یا مجموعه‌های زیستی کوچک پرداخته و یا ناظر اجرای طرح و سرپرست دفاتر مشاوره باشد.
مهندس معمار علاوه بر طراحی بناها می‌تواند به طراحی و ساخت ماکت و طراحی معماری داخلی بپردازد و یا به عنوان ناظر ساخت فعالیت کند. در ضمن فارغ‌التحصیل معماری آمادگی کار در رشته‌های مرتبط با معماری مثل طراحی صحنه و یا طراحی صنعتی را نیز دارد.

وضعیت نیاز کشور به رشته مهندسی معماری در حال حاضر:

مطابق موارد گفته شده در قسمت  آینده ‌شغلی ،  بازار کار و درآمد به نظر می‌رسد در شهرهایی غیر از تهران و حتی روستاها و شهرستانها امکان کاربرای فارغ‌التحصیلان به راحتی میسر باشد و در این مورد احساس نیاز می‌شود.

تفاوت رشته معماری و عمران

اگر بخواهیم برای تفهیم تفاوت عمران و معماری مثالی بزنیم میتوانیم بگوییم اگر انسانی را در نظر بگیرید که به اسکلت، گوشت، مو، ناخن نیاز دارد، این بخش اسکلت را میتوان به عمران نسبت داد و قسمت ظاهری آن مثل پوست و مو را به مهندس معمار مرتبط می دانیم.
در فرایند ساختن ساختمان تصمیم گیری در زمینه اسکلت سازه نظیر تیرها، ستون ها، بادبندها، پی و غیره به عهده مهندس عمران است و نمای ساختمان، پلان های طبقات، دکوراسیون داخلی و این قبیل کار معمار است.

پس وجه اشتراک این دو رشته این است که هر دو با ساختمان و ساخت و ساز بنا سر و کار دارند. اما مهندس عمران پروژه های بزرگ را بر عهده می گیرد. مثل سدسازی، راه سازی و غیره ولی پروژه های یک معمار نهایتا می تواند طراحی یک شهرک توریستی، یک هتل، فرودگاه، بیمارستان باشد.

روند کار مهندس معمار

در ساخت هر سازه اول باید نقشه های مربوط به آن تهیه شود. که این نقشه ها به دو دسته نقشه های معماری و نقشه های سازه تقسیم می شوند. نقشه های معماری باید قبل از همه طراحی شوند. نقشه های معماری شامل پلان های مختلف ساختمان، برش و نمای ساختمان است. محل و مشخصات کاربری ها (برای ساختمان مسکونی مثلا آشپزخانه، اتاق خواب، هال، اتاق نشیمن و …) در این نقشه ها مشخص خواهد شد و در ادامه نقشه های سازه که توسط مهندس محاسب که یک مهندس عمران (و یا مهندس معمار برای ساختمان های کوچک) است، طراحی می شوند. که جزئیات و نحوه اجرای اسکلت و اجزای سازه ای را شامل می شود.

توانایی‌های‌ لازم دانشجوی معماری

یک معیار باید ذوق‌ و سلیقه‌ و استعداد داشته باشد و در کنار آن تکنیک بداند. دانشجوی‌ این‌ رشته‌ علاوه‌ بر توانمندی‌ در طراحی‌ و قدرت‌ تجسم‌ و خلاقیت‌، باید ریاضی‌ اش قوی باشد و روی درس هندسه‌ تسلط داشته باشد زیرا برای‌ آموزش‌ فن‌ و تکنیک‌ معماری‌ باید دروسی‌ مثل‌ هندسه‌ کاربردی‌، هندسه‌ مناظر و مرایا و ریاضیات‌ و آمار را مطالعه‌ کنند.
 

درس‌های‌ رشته مهندسی معماری در طول‌ تحصیل

دروس‌ پایه‌

هندسه‌ کاربردی‌

کارگاه‌ مصالح‌ و ساخت‌

درک‌ و بیان‌ محیط‌

بیان‌ معماری‌

هندسه‌ مناظر و مرایا

ریاضیات‌ و آمار

انسان‌

طبیعت‌

معماری‌

مقدمات‌ طراحی‌ معماری‌

دروس‌ اصلی‌

مبانی‌ نظری‌ معماری‌

آشنایی‌ با معماری‌ جهان‌

برداشت‌ از بناهای‌ تاریخی‌

آشنایی‌ با معماری‌ معاصر

نقشه‌برداری‌

تنظیم‌ شرایط‌ محیطی‌

تأسیسات‌ الکتریکی‌ (نور و صدا)

تأسیسات‌ مکانیکی‌

مقاومت‌ مصالح‌ و سازه‌های‌ فلزی‌

سازه‌های‌ بتنی‌

ایستایی‌

متره‌ و برآورد

مدیریت‌ و تشکیلات‌ کارگاه‌

مصالح‌ ساختمانی‌

ساختمان‌

روستا

طرح‌ معماری‌

دروس‌ تخصصی‌

آشنایی‌ با مبانی‌ برنامه‌ریزی‌ کالبدی‌

تحلیل‌ فضاهای‌ شهری‌

آشنایی‌ با مرمت‌ ابنیه‌

طرح‌ معماری‌

طراحی‌ فنی‌

طرح‌ نهایی‌

طول دوره تحصیل رشته مهندسی معماری

این رشته در مقطع کارشناسی 4 سال طول می کشد که قبل از شروع یک نیمسال به عنوان پیش نیاز ارائه می شود که جزو سنوات تحصیل نخواهد بود اما 8 واحد آن جزو واحدهای دوره حساب می شود. فارغ التحصیلان دوره کارشناسی مهندسی معماری می توانند برای ادامه تحصیل در دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته ادامه تحصیل دهند.

تعداد واحدهای درسی رشته معماری

تعداد کل واحدهای درسی دوره 140 واحد به شرح زیر است: 

1.  دروس عمومی 20 واحد 

2.  دروس پایه 29واحد

3.  دروس اصلی 60 واحد 

4.  دروس تخصصی 27 واحد 

5.  دروس اختیاری 4 واحد 

گرایش‌ها و ابعاد مختلف رشته مهندسی معماری در کارشناسی ارشد

گرایش های رشته معماری در مقطع کارشناسی ارشد دارای گرایش‌های زیر است:

معماری-معماری

معماری – منظر

تکنولوژی معماری

معماری – انرژی

معماری – مرمت بناها و بافت‌های تاریخی

معماری – مدیریت پروژه و ساخت

اگر افراد مدرکشان در رشته های غیر مرتبط باشند نمی توانند در ارشد این رشته درس بخوانند زیرا در دوره ارشد با فرض توانایی بالای دانشجویان به طراحی معماری و درک فضا، بیشتر به کار بردن مبانی و مفاهیم معماری (که فرد پیش از این آموخته) مورد تاکید قرار می‌گیرد.

صنعت و بازار کار رشته مهندسی معماری

فارغ‌التحصیلان رشته معماری در زمینه‌های زیر می توانند مشغول به کار شوند: 

1- طراحی (تک بنا یا مجموعه زیستی کوچک)، از طراح های اولیه تا مراحل اجرایی کار و طراحی اجزا عناصر تشکیل دهنده بنا. 

2- رهبری و سرپرستی دفاتر مشاور معماری (مهندسی مشاور) 

3- نظارت عمومی و عالی بر صحت انجام کار در عملیات اجرایی ساختمانی (مهندسی ناظر) 

4- مدیریت و هماهنگی اجرایی پروژه‌های معماری (مدیریت پروژه) 

5- تأسیس و سرپرستی مؤسسات پیمانکاری و احداث ساختمان. 

6- همکاری با کلیه متخصصینی که کارشان با ساماندهی فضای زیست مرتبط است، مانند اکولوژیست‌ها، جغرافی دانان، اقلیم شناسان، برنامه ریزان اقتصادی و اجتماعی و. . . . 

7- طراحی پارک‌ها و میادین شهری و محوطه سازی. 

8- مشارکت در پروژه‌های برنامه ریزی و طراحی شهری و شهرسازی. 

9- طراحی تک بناها در مقیاس کوچک و انجام دکوراسیون داخلی. 

10- انجام کارهای پژوهشی و آموزشی در زمینه طراحی فضای زیست.

بازار کار رشته مهندسی معماری در ایران‌

در مقطع کارشناسی‌ به‌ جنبه‌های‌ فنی‌ معماری‌ بیشتر توجه می شود و فارغ‌التحصیل‌ان این‌ رشته‌ می‌توانند به‌ ساختمان‌ سازی‌ (طراحی‌ فنی‌ ساختمان‌های‌ مختلف‌) مشغول شوند. ولی فارغ‌ التحصیل‌ کارشناسی‌ ارشد بیشتر به جنبه‌های‌ هنری‌ معماری‌ می پردازند. مهندس‌ معمار در کنار طراحی‌ بناها به‌ طراحی‌ و ساخت‌ ماکت‌ و طراحی‌ معماری‌ داخلی‌ هم میتواند مشغول باشد. فارغ‌التحصیل‌ معماری‌ آمادگی‌ کار در رشته‌های‌ مرتبط‌ با معماری‌ مثل‌ طراحی‌ صحنه‌ یا طراحی‌ صنعتی‌ را هم دارد. کسانی که از دانشکده معماری فارغ التحصیل می شوند پروانه نظام مهندسی نمی گیرند و نمی توانند یک دفتر مهندسی راه اندازی کنند. ولی با توجه به پیشرفت ساخت و سازهای مسکونی، تجاری، فرهنگی و غیره بازار کار خوبی منتظر فارغ التحصیلان است.

درآمد و حقوق رشته مهندسی معماری

حقوقی که مهندس معمار دریافت می کند نسبت به خیلی از مشاغل بهتر است و اگر این افراد پروانه اشتغال به کار از سازمان نظام مهندسی داشته باشند بابت هر تاییدیه نقشه مبلغ مناسبی می گیرند. اگر این افراد در بخش دولتی استخدام شود، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. اگر در شرکت های خصوصی کار کنند که طبق سابقه کار و سطح تحصیلات حقوقشان متفاوت خواهد بود. حقوق مهندس معمار با توجه به میزان فعالیت، تخصص، تلاش و پشتکارشان، درآمدهای متفاوتی دارند.